حمیدرضا قیومی محمدی - کارشناس تحقیقات خاک و آب اصفهان
عزیز مومنی - پژوهشیار موسسه تحقیقات خاک و آب ( تهران) و رئیس بخش شناسایی خاک کشور

در سالیان اخیر بحث جدال و رقابت صنعت و توسعه شهری با بخش کشاورزی بصورت یکی از حساس ترین و مهمترین چالشهای برنامه ریزی کشاورزی و بعنوان یک بحران ملی در سطح کشور مطرح می باشد . این مسئله پیرامون کلان شهرها و نیز در شمال کشور نمود بارزتری دارد .واحد هیدر ولوژیک برخوار - اصفهان ، قسمت شمالی زیر حوضه مرغاب ( حوضه زاینده رود) می باشد وشهرهای اصفهان ، خمینی شهر ، خوراسگان ، شاهین شهر ونیز شهرک ها ودهستانهای و چندین شهرک و دهستان را شامل میگرددو مساحت آن ٣٧٨٦٠٥ هکتار است(8-3) جاذبه های خاص اصفهان بزرگ ، باعث افزایش مهاجرت روستائیان ودر نتیجه تبدیل کاربری اراضی کشاورزی شده است . این پدیده به لحاظ اثرات زیست محیطی ، اقتصادی ، اجتماعی وفرهنگی آن در خور توجه می با شد .در این مطالعه از نقشه ها ، مدارک قدیمی ،عکس های هوائی موجود وتصاویر ماهواره ای کاغذی استفاده شده وبا تعیین محدوده های شهری ، صنعتی ومسکونی و اراضی تبدیل شده از اراضی کشاورزی ، روند تغییرات کاربری اراضی از سال ١٣٠٢ تا ١٣٧٧ شمسی در واحد هیدرولوژیک برخوار - اصفهان برآورد گردیده است .نتیجه آنکه طی ٧٥ سال اخیر،حدود ٣٤ هزار هکتاراز بهترین اراضی کشاورزی تغییر کاربری یافته واز چرخه تولید کشاورزی خارج شده اند. بعلاوه ، گسترش محدودة شهر اصفهان، به خارج از محدوده هیدرولوژیک برخوار نیز کشیده شده است که با احتساب اراضی تبدیل شده در این قسمت، جمع کل اراضی تغییر کاربری یافته در منطقه اصفهان به ٥١ هزار هکتار بالغ میگردد . براساس یک برآورد اجمالی ، در صورتیکه این اراضی در حال حاضر تحت کاربری اولیه خود می بود ودر چهار چوب تناوب زراعی سه محصول عمده منطقه (گندم ، برنج وسیب زمینی )بهره برداری می گردید، حداقل ٦٥٠ هزار تن در سال محصولات .( فوق الذکر تولید می گردید)

کاربری اراضی ، واحد هیدرولوژیک برخوار – اصفهان ، توسعه شهری ، کشاورزی ، زاینده رود- خاک