سیدهاشم حسینی - استادیار باستانشناسی و هنر دوران اسلامی، دانشگاه هنر اصفهان
محمدهادی زارع - کارشناسی ارشد باستان شناسی

غزنویان از جمله نخستین حکومت های مستقل دوره اسلامی در ایران بودند که اطلاعات ما درباره ویژگی های معماری و شهرسازی آنها بسیار اندک است، چرا که بیشتر آثار شان طی گذر زمان و نیز هجوم اقوام بعدی مورد تخریب قرار گرفته است. هر چند تعدادی از آثار معماری غزنویان برجا مانده، ولی تعداد آنها آنقدر نیست که بتواند ما را در شناسایی معماری درخشان این دوره یاری کند. یکی از منابع مهمی که می تواند اطلاعات بیشتری درباره معماری و شهر سازی این دوره به دست دهد، کتب ادبی و تاریخی آن دوره به خصوص کتاب تاریخ بیهقی تالیف ابوالفضل بیهقی می باشد. کتاب مزبور از آثار بسیار گرانبهای نثر فارسی و آیینه روشن و تمام نمای عصر غزنوی است که نویسنده آن با باریک بینی خاصی، اغلب جلوه های جامعه دوران خود را بر دفتر ایام نقش زده است. در کنار ویژگیهای مهم تاریخ بیهقی از لحاظ ادبی و تاریخی، یک ویژگی منحصر به فرد آن توصیفات دقیق مؤلف از وضعیت معماری و شهرسازی دوران غزنوی است که در خلال ذکر رویدادهای تاریخی آن دوران، به زیبایی هرچه تمامتر انعکاس یافته است. تحقیق کنونی بر آن است تا با استفاده از نوشته های این کتاب مهم، و توصیفاتش از آثار و بناهای معماری این دوره در کنار اطلاعات آثار و بناهای باقی مانده از دوره غزنویان بتواند به ابعادی نوین از ویژگی هایی معماری و شهرسازی این دوران دست یابد.

دوره غزنویان، کوشک و باغ، معماری و شهرسازی، تاریخ بیهقی