ربابه کفیلی فرد - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکدهی فناوری کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی
اباذر اسمعلی عوری - دانشیار دانشکدهی فناوری کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی

برخی از آبخیزهای کشور کوهستانی و برفگیر بوده و جاده ها و ورزش های زمستانی نیز در این مناطق رو به توسعه است. سقوط بهمن نیز متأسفانه باعث خسارت جانی و مالی در این مناطق می شود. هدف، ارائه ی نقشه ی پهنه بندی خطر وقوع بهمن در پیشگیری و کاهش خسارات و پیامدهای ناشی از آن با نرم افزار ILWIS در حوز ه ی آبخیز مشرف به شهرستان خلخال است. برای این تحقیق نقشه های مختلفی براساس شاخص های توپوگرافی، شرایط جوی و پوشش گیاهی(مثل تندی شیب، ارتفاع، جهت شیب، بارش، دما، کاربری اراضی، سازند، طول جاده و گسل) تهیه شد. برای تهیه ی این نقشه ها از نرم افزار ILWIS3.3 استفاده شد. همه ی پارامترهای مؤثر در وقوع بهمن با به کارگیری مدل AHPاز یک تا نه در محیط نرم افزار Expert choice11 وزن دهی شدند. پس از آن به این عوامل پر اهمیت در وقوع بهمن در منطقه وزن بیشتری داده شد. روش های وزن دهی رتبه بندی و مقایسه زوجی بود. به طوری که بیشترین ارزش به شیب های 30 تا 45 درجه که احتمال بهمن بیشتری دارند، داده شد. دامنه های شمالی، شمال شرقی و شرقی نسبت به دامنه های جنوب، جنوب غربی و غربی بیشترین ارزش را به خود گرفتند. تغییرات ارتفاع نیز در وقوع بهمن تأثیر دارند با این حال بالاترین ارزش به ارتفاع 500 تا 600 میلی متر تعلق گرفت که این سه عامل بیشترین تأثیر را در وقوع بهمن منطقه داشتند. به این ترتیب بقیه ی عوامل هم ارزش دهی شدند. سپس این نقشه های رستری تلفیق شدند که نتیجه ی این ترکیبی رستری با ارزش های یک تا نه بود و هرچه این ارزش ها به نه نزدیک تر بودند به معنی احتمال بیشتر وقوع بهمن بود. با این کار نقشه ی پهنه بندی خطر وقوع بهمن تهیه شد با طبقه بندی این نقشه طبقات متفاوت احتمال وقوع نیز به دست آمد. با این روش به طور بهینه عوامل مؤثر در وقوع بهمن ارزیابی و نقاط با پتانسیل زیاد برای وقوع بهمن در این حوزه ی آبخیز شناسایی شد. با این نقشه امکان مدیریت حوزه ی آبخیز مشرف شهرستان خلخال برای پیشگیری و کاهش خسارات و پیامدهای ناشی از بهمن ممکن می شود.

بهمن، مدل سلسله مراتبی (A.H.P)، پهنه بندی خطربهمن، خلخال، ILWIS