معرفی برخی اشکال رایج سفالین از محوطهی هخامنشی دهانه غلامان

محوطهی هخامنشی دهانه غلامان در 44 کیلومتری جنوب شرق زابل، از مهمترین محوطههای شناخته شدهی این دوره است که در سال 1691 میلادی توسط امبرتو شراتو به طور تصادفی شناسایی شد. شواهد و مدارک باستانشناختی به دست آمده از این محوطه بیانگر سیستم شهرسازی از پیش تعیین شده و منسجم در این مکان است که شامل بناهای متعددی با کاربریهای مختلف از جمله مسکونی، عمومی اداری، مذهبی، سلطنتی و... است و این امر نشانگر حضور طبقات مختلف اجتماعی در این شهر است. - بنابراین در این مکان اشکال گوناگون سفالی با کاربریهای مختلف تولید میشد. دادههای سفالی مطالعه شده در نوشتار حاضر، حاصل کاوشهای متعدد هیئت ایتالیایی به سرپرستی امبرتو شراتو و هیئت ایرانی به سرپرستی سید منصور سید سجادی است. نتایج بدست آمده از مطالعهی نمونههای شاخص سفالین نشان میدهد که سفال دهانه غلامان مطابق با معیارهای مشخص تولید میشده است. چنانکه مهارت سفالگران این محوطه در کنترل کوره منجر به تولید سفالهای مطلوب گردیده و ضمن رعایت این مساله، اشکال گوناگونی از سفال در این شهر رواج داشته است. در میان مجموعه سفالهای این محوطه کاسههای شاخص دوره هخامنشی از جمله کاسههای لالهای و به ویژه زورقی به وفور مشاهده میشود. شمار زیادی از کوزههای این دوره که در برخی موارد ایستایی گونه شناختی با کوزههای اشکانی و ساسانی دارد نیز در میان مجموعه سفالهای مطالعهشده دیده میشود. همچنین تعداد قابل توجه خمرههای بدست آمده ما را در شناخت این گونهی سفالی از دوره هخامنشی راهنمایی میکند. تغارهای گوناگون، فرم سفالی رایج دیگر از این محوطه است. نیاز و نوآوری در صنعت سفالگری منطقه، علاوه بر تولید گونههای رایج سفالی دوره هخامنشی موجب ساخت گونههای بومی نیز شده است. لیوانهای دهانه غلامان گونهی بسیار پراهمیت بومی این محوطه است که مطابق استانداردهای مشخصی تولید انبوه میشد. این فرم سفالی به منظور خاصی و برای کاربری مشخصی تولید میشدند. به علاوه بخشهایی از تغارها و خمرههای دهانه غلامان که از جنبه ریختشناسی لبه مشابهی با سایر مناطق امپراتوری هخامنشی نداشتند از نمونههای بومی این محوطه به شمار میروند. با این حال مطالعهی ویژگیهای تکنیکی و فنی اشکال مختلف سفالین دهانه غلامانبا نمونههای مشابه در دیگر مناطق نشان دهندهی ارتباط و پیوند فرهنگی نزدیک زرنکه با سایر نواحی امپراتوری هخامنشی است.

کلیدواژه ها:

سفال ، دوره هخامنشی ، دهانه غلامان ، اشکال سفال