رضا رضالو - استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی
حسین فراشی ابرقویی - دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی

با شروع عصر آهن و شکل گیری امپراتوری های متهاجمی چون آشور، لزوم استفاده از جنگ افزارهای پیشرفته بیشتر شد. این رویداد مصادف با کشف و استفاده از آهن به عنوان فلز برتر در ساخت جنگ افزارها بود. جنگ افزارها از مهمترین داده های باستان شناسی در محوطه های عصر آهن ایران هستند. این اشیاء در فرم ها و گونه های متنوعی دیده می شوند. در این میان برخی از آنها دارای تزییناتی از قبیل نقوش انسانی، حیوانی، گیاهی و موجودات اساطیری می باشند که بیشتر بر روی سرگرزها، تبرها و دسته های شمشیر و خنجر بکار رفته اند. از مهمترین این نمونه ها می توان به نقوشی همانند نقش شیر، عقاب، دو مار به هم تنیده شده، بز کوهی، سرهای انسانی و نقوش گل وگیاه اشاره نمود. نمونه این جنگ افزارها را می توان در محوطه های شمال، شمالغرب، غرب و شمال شرق فلات مرکزی ایران و در محوطه های همچون مارلیک، حسنلو، لرستان، گورستان وارکبود، گورستان بردبال، گیان، تپه حصار و... مشاهده کرد. به نظر می رسد که گروهی از این جنگ افزارهایی که دارای نقوش نمادین بوده با توجه به جنس و شیوه ساختشان کارایی لازم را در میادین جنگ نداشته و از آنها در مراسم آیینی و به عنوان نذورات و پیشکش به معابد و شاهان استفاده می شده است. در این مقاله به بررسی دو بعد نمادین و تزیینی نقوش بکار رفته بر روی این جنگ افزارها پرداخته شده است. برخی از نقوش مذکور، در اعتقادات مردمان عصر آهن داری قدرت ماوراء الطبیعه ای هستند. آنها با بکار گیری این نقوش بر روی جنگ افزارهای خود، سعی در برآورده ساختن حس تمسک به قدرت برتر در میادین نبرد را داشتند

نقوش نمادین، نقوش تزیینی، جنگ افزارها، عصرآهن ایران