حمزه حاجی - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور، صندوق پستی ۳۶۹۷-۱۹۳۹۵ تهران، ایران

علما و دانشمندان مسلمان از صدر اسلام تا کنون تلاش های وافری به خرج داده تا علوم مختلفی را که می توانند در فهم و درک قرآن نقش داشته باشند ، پایه گذاری نمایند که در این میان علوم قرآنی کارکرد بیشتری در فهم و تفسیر این کتاب آسمانی دارند. از جمله قرونی که انواع مختلفی از علوم قرآن، در آن بنیان گذاری و یا رشد و توسعه پیدا کرد، قرن سوم هجری است . در این قرن، آثار ارزشمندی در موضوعات مختلف علوم قرآنی نگاشته شد، هر چند برخی از آنها در گذر زمان مفقود و از بین رفته اند، با این حال ، هنوز نگارش های زیادی به صورت نسخ خطی و یا مکتوب از آنقرن باقی مانده ان که در فهم و تفسیر قرآن کریم کاربرد مهمی دارند . در این مقاله ، تلاش می شود مهم ترین آثار و میراث مخطوط و مکتوب قرن سوم هجری در زمینه علوم قرآنی شناسایی و معرفی گردند .

قرآن کریم، علوم قرآن، نسخه های خطی ف آثار مکتوب، قرن سوم هجری