محمود یزدانی - استادیار بخش مهندسی عمران، گروه مهندسی ژئوتکنیک، دانشگاه تربیت مدرس
داوود کلانتر - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی ژئوتکنیک، دانشگاه تربیت مدرس

پدیده زلزله و یران کن نده ترین پد یده طب یعی برا ی جان و اموال بشر است . تحقیقات علمی با گرایش به سمت پیش بینی موفقیت آمیز زلزله های بزرگ، اهمیت زیادی برای نوع بشر دارند . پ یش نشانگر ی که بتواند چهار مشخصه مکان وقوع، زمان وقوع، شدت زلزله محتمل و میزان احتمال وقوع را به درست ی مشخص ساز د م ی تواند عامل ی قابل قبول برا ی پیش بینی زلزله باشد . در این مقاله عامل تنش در پوسته زمین به عنوان یکی از عوامل اصلی که در پیش بینی زلزله می تواند مورد استفاده قرار گیرد بررسی شده است . پیش نشانگرهای زلزله مجموعه ای از عوامل و نشانه های محیطی، فیزیکی یا شیمی ایی هست ند که در هنگام وقوع زلزله یا دردوره هایی قبل از آن پدیدار شده یا در آن ها تغییرات قابل توجهی ایجاد می گردد . در ابتدا ارتباط پیش نشانگرهای شناخته شده با میدان تنش در سنگ ها مورد بررسی قرار گرفته است . به عنوان نمونه یکی از پیش نشانگرهایی که از دوران های باستان در بین مردم شناخته شده است، نابهنجاری در رفتارهای برخی از حیوانات است . در اثر افزایش تنش در سنگ ها، امواج الکترومغناطیس از آن ها منتشر می شود . به عقیده محققان این پدیده علت بروز رفتارهای غیر عادی در حیوانات می باشد . ارتباط تنش با پیش نشانگرهای دیگر از قبیل وقوع پیش لرزه های خفیف قبل از زلزله اصلی ، تغییرات سطح آب در چاه ها، تغییرات در غلظت یون ها در آب ، تغییرشکل های زمین ( تغییر تراز و کج شدگی ) ، تغییرات در مقاومت الکتریکی زمین، تغییرات در دمای زمین و تغییرات در سرعت امواج در زمی ن نیز موردبررسی قرار گ رفته است . در ادامه تجمع تنش در پوسته زمین به عنوان عامل مستقیم در وقوع زلزله معرفی شده و تئوری بازگشت الاستیک به عنوان توصیف کننده پدیده زلزله در ارتباط با تنش معرفی شده است . سپس به استفاده از اطلاعات تنش جهت پیش بینی زلزله در مدل های عددی و مطالعات آماری ا شاره شده است . جزئیات کاربرد اطلاعات تنش در مدل های عددی به عنوان شرایط اولیه مورد اشاره قرار گرفته است . نیازهای دیگر مدل های عددی شامل هندسه و مدل رفتاری اجزای سیستم نیز معرفی گردیده اند . روش های اندازه گیری تنش در پوسته زمین به عنوان ابزاری برای پیش بینی زلزله مورد اشاره قرار گرفته و روش شکست هیدرولیکی به عنوان کاربردی ترین روش معرفی شده است . در نهایت به برخی از تجربیات موجود در ارتباط ب ا اندازه گیری تنش اشاره شده است .