محمد خندان - کارشناس ارشد شهرسازی گرایش برنامه ریزی شهری و مدرس دانشگاه
صنم علی نژاد - کارشناسی معماری

آغاز سده بیست و یکم میلادی هم زمان است با تکوین انقلاب شهری نوینی در جهان؛ مناطق شهری، بخصوص کلانشهرها، باجذب جمعیت و فعالیت، تبدیل به مراکز اصلی خدمات، تجارت، تولید، مصرف و سکونت شده اند. در این بین یکی از مهم ترین مسایلی که شهرها با آن دست به گریبان هستند، برقراری امنیت است. این امر خصوصا در زمان وقوع حوادث طبیعی همانند سیل و زلزله یاحوادث غیرطبیعی نظیر جنگ ها و تنش های داخلی اهمیت بسزایی می یابد. حمله به شهرها که مرکز تجمع سرمایه مادی و انسانی میباشند، در زمان جنگ به هدفی عمده برای دشمن تبدیل می شود. با این اوصاف، توجه به بعد دفاعی شهرها و مناطق مسکونی با استفاده از مناسب ترین شیوه ها ضروری به نظر می رسد، لذا در این پژوهش به بررسی و ارزیابی آسیب پذیری بافت های شهری در حملات هوایی پرداخته می شود. تلاش های غیر نظامی که به پدافند غیرعامل شهرت یافته اند، درکنار دانش شهرسازی، میتواند از طریق محورهای تخصصی نظیر کاربری اراضی، مراکز ثقل، سلسله مراتب شهری، شبکه ارتباطی، تامین فضاهای امن و ... نقش موثری را در کاهش اثرات حملات هوایی ایفا نمایند. ناحیه یک منطقه 11 شهر تهران بخش مهمی از هسته مرکزی شهر بوده که به علت استقرار طیف وسیعی از کاربری های مهم شهری، فراشهری و ملی، در حملات هوایی آسیب پذیر به نظر می رسد. برای این منظور، مدل مطلوب آسیب پذیری در حملات هوایی بر اساس روش تحلیل سلسله مراتبی تدوین شده و آسیب پذیری محدوده مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان میدهد که63/95درصد بلوک ها آسیب پذیری متوسط، 28/42 درصد بلوکها اسیب پذیری زیاد و درمجموع 92/37 درصد بلوک ها آسیب پذیری متوسط به بالا دارند که فرضیه آسیب پذیر بودن محدوده در حملات هوایی تایید می شود. در انتها نیز راهکارهایی جهت کاهش آسیب پذیری بافت محدوده مورد مطالعه در حملات هوایی ارائه گردیده است.

آسیب پذیری، حملات هوایی، برنامه ریزی شهری، پدافند غیر عامل، ناحیه یک منطقه 11 تهران