آیدین آرمانفر - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر
مهسا خانمحمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

در میان عناصر معماری اسلامی، بازارها نقشی بسیار مهم و مفهومی بر عهده دارند و به نوعی به هم بافنده عناصر معماری اسلامی همچون مساجد،مدارس و... بوده و هستند.بازارها که درواقع ستون فقرات شهرها را تشکیل می دهند،مجموعه ای از بناهای گوناگون اند که به صورت خاصی در هم ادغام گشته اند.در میان عناصر معماری بازار، چهارسوها نقشی اساسی و مهمی را ایفا می کنند. چهارسوها در مجموعه بازار شگرف و تاریخی شهر تبریز که دارای هندسه ارگانیگ می باشد، همانند نقاط عطف یا چفت کننده ها و نظم دهنده های بازار عمل می کنند که هندسه شلوغ و پر ازدحام بازار را نظم می بخشند. با وجود گذشت چند صدسال از ساخت این مجموعه شگرف وبی بدیل توسط معماران هنرمند و معجزه گر سالیان دور، سوالی که مطرح می شود، این می باشد که معماران زمان گذشته چگونه بر مشکلات طراحی این چنین چهارسوهای عظیم و چشم نواز هم از جهت طراحی و ساخت و هم از نظرآمیختن این فضاها با مجموعه ای کاملا ارگانیک وگیاه وار فائق آمدند؟(گویی این بناها دارای زوایای کاملا سیستماتیک می باشند ودردل مجموعه بازار سنتیشهر تبریز آوازی خوش و دلنشین از هنرمندی معماران گذشته ایران را می سرایند).در روند این پژوهش، با انتخاب دو چهارسوی صادقیه و کلاهدوزان، در گام اول داده ها و اطلاعات اولیه با استفاده از اطلاعات کتابخانه ای و برداشت های میدانی که به صورت مترکشی و مثلث بندی انجام شده است،جمع آوری گشته، سپس درمرحله دوم از میان محورها و راسته های بازار، محورهای طراحی ای که بر شکل گیری این دو چهارسو تاثیر گذار بودند مورد بررسی قرار گرفته شده است و در مرحله پایانی با استفاده از اطلاعات بدست آمده از مراحل گذشته نقشه و پلان های ابتدایی به صورت دو بعدی و سه بعدی رسم شده و آنالیز های نهایی به صورت گرافیکی در آن اعمال شده است، تا مسیر گام به گام تفکر معماران سنتی از ابتدای برخورد با مشکلات طراحی و ساخت چهارسوها در بازار تبریز با یک هندسه کاملا ارگانیک و پیچیده به صورت کاملا جامع، مشخص گردیدهتا مهر تایید دوباره ای باشد برهنرمندی معماران گذشته این مرز و بوم.

معماری اسلامی، بازار تبریز، چهارسوی صادقیه، چهارسوی کلاهدوزان، ارگانیگ