محمدرضا احمدنیا - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران،

یکی از مباحثی که از گذشته های دور ، ذهن اندیشمندان را به خود مشغول کرده اندازه مطلوب شهرها و این که چه مقدارجمعیتی برای یک شهر مطلوب و ایده آل است. همزمان با افزایش درآمد و تولید در جهان، تقاضا برای خدمات شهری نیز افزایشیافت که به دنبال آن شهرک ها و شهرها هم از نظر تعداد و هم از نظر اندازه جمعیتی رشد یافتند. چنین افزایشی در اندازه و تعداد شهرها، در طی دوره شهرنشینی سریع به وقوع پیوسته اما افزایش ثروت عمومی به همان میزان نبوده است. نتیجه این امر ایجاد نابرابری در توزیع جمعیت در نظام شهری کشورها در دو قرن گذشته است، به طوریکه موجب برتری یک یا چند مکان شهرینسبت به دیگر سکونتگاه های شهری می باشد. در این مقاله با توجه به موضوع تحقیق و تعریف سلسله مراتب شهری بر مبنای مؤلفه جمعیتی روش پژوهش کمی تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز از سایت مرکز آمار ایران تهیه شده و با بهره گیری از مدل - های مرتبه اندازه تعدیل یافته، ضریب آنتروپی و حد اختلاف طبقه ای، مورد ارزیابی قرار گرفته اند. -پس از بررسی متغیرهای لازم نتایج نشان داد استان خراسان شمالی در سال 5831 با 53 شهر با توجه به مدل حد اختلافطبقه ای در 1 دسته طبقه بندی می شود که طبق انتظار فرآیند قطبی بودن نیز در این مدل به اثبات می رسد چرا که از میان 53شهر موجود تنها یک شهربجنورددر دسته اول قرار گرفته است و شیروان و اسفراین هم هر کدام یک دسته به خود اختصاص داده اند و یک دسته هم بدون شهر می باشد. حال آنکه 38 % از کل شهرهای استان توسعه نیافته محسوب می شوند و با شهرهای اول و دوم و سوم فاصله ی زیادی دارند به این معنی که 51 شهرستان در محدوده 81933 تا 893 نفر قرار گرفته اند که نشان از عدم توسعه یافتگی آن ها و نیز اختلاف زیاد بین آنها و شهرهای طبقات بعدی، اسفراین، شیروان و بجنورد وجود دارد.

استان خراسان شمالی ، مدل مرتبه اندازه ، سلسله مراتب شهری ، نخست شهر