علی شیرافروس - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول
عبدالمجید لیاقت - دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه تهران

فعالیتهای کشاورزی مانند استفاده از کود و همچنین سموم شیمیائی در مزارع ، به عنوان منابع غیر نقطه ای مهم در آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی به شمار می روند . از طرف دیگر افزایش مصرف این مواد شیمیایی و عدم آگاهی کشاورزان در استفاده از این مواد و همچنین کاهش منابع آب نگرانی های زیست محیطی را افزایش داده است . در این تحقیق در سال 1383 به منظور اثر استفاده بیش از حد کودهای شیمیایی بر آلودگی آبهای زیرزمینی در دشت قزوین به انجام رسیده است . هفت حلقه چاه در مرکز تحقیقات کشاورزی اسماعیل آباد، مرکز تحقیقات کشاورزی فیض آباد، منطقه کمال آباد، شرکت کشت و صنعت مگسال و مزرعه آقای احسانی مورد آزمایش قرار گرفت و غلظت نیترات، فسفر و پتاسیم در این چاهها به طور ماهانه، از فروردین 1383 به مدت 4 ماه اندازه گیری گردید . نتایج این تحقیق نشان داد که غلظت NO3-N در آب زیرزمینی این مناطق در محدوده11/2 تا 15/2 میلی گرم بر لیتر بود، در حالی که از نظر سازمان محیط زیست جهانی EPA ( حد مجاز NO3-N ( در آبهای زیرزمینی 10 میلی گرم بر لیتر می باشد . بیشترین غلظت نیترات مربوط به مزرعه احسانی می باشد، در این محل علاوه بر فعالیتهای کشاورزی فعالیتهای دامداری نیز انجام می گیرد . کمترین غلظت مشاهده شده در این بررسی مربوط به محل اسماعیل آباد بوده که دلیل این امر را می توان به مدیریت مناسب در عملیات کشاورزی و کوددهی و همچنین پایین بودن سطح زیر کشت محصولات کشاورزی در این محل نسبت داد . در محدوده بین این دو دامنه، به ترتیب نزولی، محلهای مگسال، کمال آباد و فیض آباد قرار دارند . غلظت فسفر و پتاسیم در چاههای مورد آزمایش به ترتیب در محدوده 0/018 تا 0/023 و 1 تا 1/22 میلی گرم بر لیتر اندازه گیری شد، که در مقایسه با حدود مجاز تعیین شده جهانی پایینتر می باشند . با توجه به متکی بودن آب شرب بعضی از ساکنین مجاور مناطق مورد مطالعه به آبهای زیرزمینی، آلودگی آب چاههای مورد مطالعه به نیترات نگران کننده می باشد .

نیترات، آبهای زیرزمینی و دشت قزوین