عاطفه کشاورزی - دانشجوی کارشناسی ارشد خاکشناسی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگ
فرهاد خرمالی - استادیار خاکشناسی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
شمس ا... ایوبی - استادیار خاکشناسی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
امیر فتوت - استادیار خاکشناسی دانشگاه فردوسی مشهد

پالیگورسکایت، اسمکتایت، کلرایت، ایلایت، کائولینایت و ورمیکولایت کانیهای رسی اصلی در مناطق خشک و نیمه خشک هستند. عموما اعتقاد بر این است که کلرایت و ایلایت از سنگهای مادری به ارث می رسند. (ویلسون، 1999). کلراید و ایلایت بعنوان کانیهای اصلی انتی سلول های رسوبات بادبزنی و واریزه ای شکل جنوب ایران گزارش شده است. (ابطحی، 1977؛ خرمالی و ابطحی ،2001). ابطحی و خرمالی (2001) دریافتندکه اسمکتایت کانی اصلی در مناطق جنوبی ایران با زهکشی ضعیف است. رسوبا کائولینایت ازمحلول خاک نیاز به شرایط اسیدی با فعالیت متوسط سیلیکا و مقادیر کم کاتیونهای بازی دارد. این کانی اساس از فلدسپارها و میکا در شرایط فعالیت کم K+ و فعالیت زیاد H+ تشکیل می شود. (دیکسون، 1989) . این شرایط در اقلیم های حاره و نیمه حاره وجود دارد (خرمالی و ابطحی، 2003). کنسانتینی (2004) بامطالعه ای روی ارتباط با کاهش یا از بین رفتن دیگر کانیهای رسی ندارد. لذا اعتقاد ب راین است که این امر نشان دهنده تشکیل مستقیم این رس از ترکیبات معدمنی مواد مادری وسنگ است. پایداری ورمیکولایت در خاکهای آهکی و غنی از سیلیکا چندان قابل قبول نیست (بوتینگر و سوتارد، 1995). اساس این کانی درخاکهایی با رطوبت قابل دسترس بالاتر ارائه شده است. میکا در اریدی سولها می تواندبه ورمیکولایت هوازده شود تا اینکه از تغییر شکل آن بدست آید (داگلاس 1989) . ورمیکولایت تئوژنز درمحطهای اسیدی به مقدار زیادی از ایلایت و کلرایت تشکیل می شود (بارنیزل و برتچ 1989). این پروسه شامل تشکیل یک سری کانیهای رسی واسطه مثل ایلایت – کلرایت است (کنستاتینی، 2004). اسمکتایت در خاکهایی با زهکشی خوب، با افزایش رطوبت قابل دسترس خاک، یک روند افزایشی نشان میدهد (خرمالی و ابطحی، 2003) و افزایش رطوبت قابل دسترس خاک و به دنبال آن یک محیط با ابشویی نسبی بیشتر برای آزادسازی K+ از کانیهای میکایی و مشخصا ایلایت، در محیط آهکی با Mg2+ بالا و تحرک Si بالا ممکن است شرایط مطلوبی برای تشکیل اسمکتایت از طریق تغییر شکل را فراهم کند (خرمالی و ابطحی 2003). آنالیز کانی های رسی به طور گسترده برای تشخیص مواد مادری خاک استفاده می شود (برونگر و همکاران، 1994) همچنان که برای بررسی تغییر شکل مینرالوزیکی با تغییرات در اقلیم و شدت هوادیدگی کاربرد دارد (بینی و ماندینی، 1992، کنستاتینی، 2004) هدف اصلی این مطالعه شناسایی کانیهای غالب خاکهایی با خصوصیات فیزیکوشیمیایی مختلف و بررسی تاثیر تغییرات اقلیمی را روی تشکیل و تکامل خاک می باشد. البته در این زمینه مطالعه چندانی روی این سری از خاکها در استان گلستان انجام نشده است.