محمد رسول دهقانپور تفتی - کارشناس مسئول واحد توسعه منابع آب کشاورزی و بهینه سازی مصرف مدیریت آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد

متداولترین سازه آبی از قدیم الایام تا کنون در استان یزد و 27 استان دیگر از کشور جمهوری اسلامی ایران قنات می باشد که از منابع آب های زیرزمینی بهره برداریمی گردد و متخصصین و استادکاران مقنی در طی چند هزار سال گذشته برای ابداع وسایل و توسعه این سازه آبی زحمات زیادی را متحمل شده اند تا امروز توانسته اند از امکانات و وسایل جدید استفاده نمایند. اما لازم است تدابیری اندیشیده شود تا تحولات اساسی در جهت حفظ و احیا قنات با سرعت عمل بیشتر و اقتصادی تر اجرا گردد . زیرا در سال های ترسالی بر اثر جریان سیل و ورود آن از طریق میله چاه های قنات به گالری موجب تخریب و مسدود شدن گالری و مله چاه های قنات شده و مدت زمان زیادی جهت ریزش برداری خاک های حمل شده به گالری و همچنین ریزش برداری که از سقف و دیواره های گالری قنات پدید آمده طول می کشد تا مورد احیا و مرمت و بازسازی قرار گیرد و مشاهده گردید بر اثر جاری شدن سیل سال 1337 چندین شاخه های اصلی و فرعی تعدادی از قنوات استان یزد بر اثر سیل زدگی 45 سال پیش تاکنون مسدود و بایر مانده است اما امروزه می توان از فن آوری نوین بالا و دو طرفه خرابی کشی های بر اثر سیل زدگی را به سرعت انجام داد و از شاخه های اصلی و فرعی قنات که مدت هاست بلا استفاده مانده همانند گذشته آب در آنها جاری نمود و حداکثر بهره وری از قنوات به عمل آید. و از طرفی در سال های خشکسالی بر اثر اف سطح ایستایی لازم است عملیات کف شکنی و ادامه حفر پیشکار و مرمت و لایروبی بر روی قنوات انجام گیرد لذا لازم است جهت تداوم حیات قنوات کوهستانی ، کوهپایه ای و دشتی کشور جمهوری اسلامی ایران در صدد رفع نواقص موجود باشیم تا در هنگام حوادث غیر طبیعی بتوانیم با استفاده از فن آوری جدید و در کوتاهترن زمان ممکن قنوات کشور را حفظ نماییم. لذا ابداع و ساخت وسایل و دستگاه ذیل 1- ساخت بالابر دستی سه سرعته دو طرفه 2- ساخت بالابر برقی مجهز به الکتروموتور می تواند که با حداقل نیروی کارگری و راندمان بالای دستگاه هنگامیکه بر اثر سیل زدگی اکثر قنوات آسیب می بینند و کارگر قنایی مورد نیاز جهت مرمت و بازسازی کل قنوات کم می باشد بتوان با بکارگیری وسایل مکانیزه فوق الذکر عملیات قنایی را در اسرع وقت و با صرف کمترین هینه و نیروی کار انجام داد در حالیکه در شیوه سنتی مدت زمان زیادی به طول می انجامد و در بعضی موارد به لحاظ اینکه سرعت عملیات کم می باشد موجب پس زدن آب در گالری و تخریب بیشتر می گردد و بعضا باعث بایر ماندن و خشک شدن قنات می گردد. اما با استفاده از دستگاه های بالابر دوطرفه می توان در مدت کوتاهی عملیات مرمت و بازسازی قنوات را انجام داده و موجبات حفاظت و دایر بودن قنات را بدین ترتیب فراهم نموده و کشاورزان با استفاده از وسایل مدرن فوق می توانند آبی مطمئن و همیشگی از قنات خویش استحصال نمایند.