امامعلی عاشری - استاد
عسگر عزیزپور - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیاو برنامه ریزی روستایی

با توجه به مسئله روند فزاینده شهری شدن جهان و از جمله ایران در آینده، توجه به سکونتگاههای روستایی برای توسعه متوازن و آمایش محیط و نیز بسترسازی شکلگیری جامعه شهری پایدار فردا بسیار ضروری و غیر قابل اجتناب است، و به منظوررسیدن به بهینهترین شیوههای مداخله و توزیع عادلانه خدمات، توجه به وضع موجود سکونتگاهها و تعریف اولویتها در محور- های مختلف امری لازم است. برنامهریزی برای نواحیمختلف، از نظر توسعه و توازن وبرخورداری هر چند هم در بالاترین سطحتوسعه قرار گرفته باشند، امری لازم و ضروری است. از آنجا که توسعه مفهومی چند بعدی است که در خود، تجدید سازمان نظاماجتماعی اقتصادی را به همراه دارد، بررسی سطوح و ابعاد مختلف توسعه و آگاهی از میزان برخورداری نواحی مختلف میتواند - گامی موثر و اساسی در این تجدید سازمان و برنامهریزی باشد. این امر نه تنها از بعد روستایی ، بلکه از جنبه منطقهای دارایاهمیت است. این پژوهش با استفاده از روشهای اسنادی تحلیلی انجام گرفته و رویکرد حاکم بر آن از نوع کاربردی به دنبال -روشن ساختن تفاوتهای منطقهای در زمینه شاخصهای گوناگون توسعه است. شاخصهای مختلفی در ابعاد بهداشتی درمانی، - آموزشی، زیربنایی، تسهیلات و تاسیسات، اجتماعی فرهنگی، و غیره در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است، که با استفاده از تکنیکهای آماری از جمله تحلیل عاملی، تحلیل خوشهای و تلفیق نتایج به دست آمده و تشکیل پایگاه داده سیستم اطلاعاتی جغرافیایی GISسطوح توسعه یافتگی مناطق روستایی استان اردبیل در دو بازه اماری 5831 و 5831 تعیین شده است . نتایج این پژوهش نشان میدهد که در سال 5831 سکونتگاههای روستایی کامیاران، بیجار و سقز بالاترین میزان برخورداری از شاخصهای توسعه، سکونتگاههای روستایی گرمی، نمین و نیر در سطح میانی و سکونتگاههای روستایی بیله سوار و هیر در پایینترین سطح برخورداری از شاخصهای توسعه قرار دارند. همچنین نشان میدهد که در سال 5831 سکونتگاههای روستایی شهرستانهای انگوت، خلخال و مشگین شهر بالاترین میزان برخورداری از شاخصهای توسعه، سکونتگاههایروستایی نمین ، انگوت و خلخال در سطح میانی و سکونتگاههای روستایی شهرستانهای بیله سوار ، نیر و هیر در پایینترین سطح برخورداری از شاخصهای توسعه قرار دارند. سطوح و سرانه زمین کشاورزی، موقعیت شهرستان در ارتباط با راههای اصلیو مرکزیت و میزان دور افتدگی شهرستان از مسیرهای ارتباطی اصلی، اقتصاد متمرکز شهری و نسبت شهری بودن جمعیت ،موقعیت جغرافیایی و موقعیت مرزی؛ ناهمواریها و ویژگیهای محیطی را میتوان از عمده علل موثر بر میزان برخورداری سکونتگاههای روستایی استان اردبیل نام برد. بنابراین شهرستانهای نزدیک به مناطق شرقی استان که به مسیرهای اصلی ارتباطی نزدیکترند از وضعیت مطلوبتری در مقایسه با شهرستانهای مرزی و کوهستانی برخوردارند.

سطوح توسعه یافتگی، مناطق روستایی استان اردبیل، تحلیل عاملی، تحلیل خوشهای