محمدرضا اختصاصی - دانشیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه یزد
صدیقه دادفر - کارشناس ارشد مدیریت مناطق بیابانی
علی اکبر نظری سامانی - استادیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

در سطح کشور بالغ بر 4392110 هکتار تپه ماسه ای شناسایی شده است تجمع تپه های ماسه ای در یک منطقه را ارگ می نامند. با در نظر گرفتن فعال یا غیر فعال بودن تپه های ماسه ای موجود در ارگ اشکذر 4 نوع ناهمواری ماسه ای در داخل ارگ اشکذر قابل تشخیص است که شامل بوکلیه های بارخانی و بارخان های ناقص، بارخانوئیدها، تپه های رفت و برگشتی و الب می باشد. هدف تحقیق حاضر بررسی مقدار تحرک و جابه جایی تپه های ماسه ای ارگ اشکدز می باشد. این ارگ سطحی در حدود 8022 هکتار را در بر گرفته است جهت تشخیص نوع و فرم تپه های ماسه ای موجود در ارگ پس از مشخص شدن محدوده ارگ مورد بررسی با استفاده از تصاویر گوگل ارث و بازدید زمینی ، نقشه اشکال رخساره های مختلف تپه های ماسه ای موجود در ارگ با توجه به جهت های باد غالب و اصلی منطقه و عوامل موثر در شکل گیری تپه ها تهیه شد. جهت اندازه گیری سرعت جابجایی و میزان فعالیت تپه های ماسه ای از شاخص های لن کاستر و چپیل استفاده شد مقدار عددی شاخص لن کاستر در محدوده تپه های ماسه ای به حدود 344/40 می رسد که در کلاس کاملا فعال قرار می گیرد مقدار شاخص c از رابطه چپیل 5/21 به دست می آید که بر اساس نظر تالبوت در گروه تپه های ماسه ای فعال قرار می گیرد سپس به منظور تعیین جهت حرکت و مقدار جابجایی تپه ها در منطقه از تصاویر ماهواره ای سال های مختلف (2009-2003) استفاده شد نتایج تحقیق نشان می دهد موقعیت تپه های ماسه ای موجود در ارگ در طی 6 سال به طور متوسط 7 متر جابجایی داشته است.

جابه جایی تپه های ماسه ای، ارگ، بوکلیه های بارخانی، اشکذر