مجتبی زینلی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه

سازمان های غیردولتی انجمن هایی خصوصی، داوطلبانه و غیرانتفاعی، هستند که تا اندازه زیادی محصول سیاست سده بیستم بوده و از دهه 1970 بر تعداد و نفوذ آن ها به میزان بارزی افزوده شده است. اهداف و فعالیت های گوناگون سازمان های غیردولتی طیفی از مسائل کلیدی جهان از جمله امنیت انسانی، حقوق بشر، محیط زیست، توسعه پایدار را در بر می گیرد. از دهه 1990 سرشت متحول روابط بین الملل و دیدگاه های نوین نظری محققان را بر آن داشت تا سازمان های غیردولتی را به چشم دیگری یعنی همچون بازیگران بین المللی مستقل بنگرند. این سازمان ها خود را به منزله بازیگران پرنفوذی جا انداخته اند که شایسته است در بررسی روابط بین الملل مورد توجه قرار گیرند. سازمان های غیردولتی از طریق شبکه های هواداری بین المللی دگرگونی سیاسی پدید می آورند و به طور کلی تر به پویش ها و روندهای جامعه مدنی جهانی کمک می کنند. از جمله مهم ترین فعالیت های سازمان های غیردولتی در حوزه صلح و امنیت بین الملل می باشد. در ادبیات سازمان ملل متحد در زمینه تامین صلح و امنیت بین المللی با مفهومی به نام عملیات صلح مواجه هستیم که در واقع مجموعه ای در هم تنیده از فعالیت هایی است که فاقد مبنای حقوقی روشن در منشور ملل متحد می باشد ولی به لحاظ عملی و تجربی مهم ترین ابزار قابل دسترس برای تامین صلح و امنیت بین المللی است. عملیات صلح شامل دیپلماسی پیشگیرانه، ایجاد صلح، حفظ صلح و تحکیم صلح پس از درگیری می شود. امروزه سازمان های غیردولتی در کنار سازمان ملل متحد، سازمان های منطقه ای و دولت ها، تبدیل به بازیگرانی تاثیرگذار در تامین صلح و امنیت بین الملل شده اند. این پژوهش در راستای بررسی نقش و عملکرد سازمان های غیردولتی در اولین مرحله یا حوزه عملیات صلح یعنی دیپلماسی پیشگیرانه نوشته شده است. اعتقاد بر این است که علی رغم این که سازمان های غیردولتی با چالش ها، موانع و محدودیت های مختلفی روبرو هستند، دارای عملکردی موثر و مفید در تامین صلح و امنیت بین الملل در حوزه دیپلماسی پیشگیرانه می باشند.

سازمان های غیردولتی، صلح و امنیت بین الملل، دیپلماسی پیشگیرانه، پیشگیری از درگیری