مریم خسروی
غلامرضا حسنی

مناره ها را همواره محفلی برای نور و روشنی می دانند، که نور آن ها هدایتی برای رهروان، مسافرین و ساکنان اطراف آن بوده است. ماذنه نامی بود که در دوران اسلامی بر مناره ها نهادند و آن ها را بر درگاه مساجد جای دادند. این مناره ها از طرفی جایگاهتجلی تزیینات آجرکاری و نقوش تزیینی هندسی، اسلیمی، کتیبه ها و... شدند و از سوی دیگر عرصه را برای بیان نمادین اعتقادات، آیین ها و فرهنگ مسلمانان فراهم کردند. یکی از عمده ترین دلایل به کارگیری کتیبه در بناهای اسلامی و به ویژه مناره ها قرآن کریم است. استفاده از آیات قرآنی و احادیث در بنا علاوه بر خصوصیات زیباشناختی جلوه قدسی منحصر به فردی به بنا می بخشد.پژوهش حاضر سعی بر مطالعه و بررسی تزیینات کتیبه های مناره های مساجد جامع دامغان، سمنان و اصفهان دارد. هدف از این مطالعه، بررسی ساختاری و محتوایی کتیبه های مناره های مورد نظر می باشد و در پایان به سوال زیر پاسخ داده می شود:تزیینات کتیبه های مناره های مساجد جامع اصفهان، سمنان و دامغان از نظر ساختاری و محتوایی دارای چه ویژگی هایمشترکی هستند؟ نتایج به دست آمده مبنی بر این است که آجر به عنوان عنصر اصلی در ساختار کتیبه های مناره های مساجد جامع دامغان و سمنان نقش مهمی داشته و درکتیبه های مناره های مسجد جامع اصفهان در ترکیب با کاشی )معقلی( به کار رفته است، همچنین استفاده از آیات قرآنی بامفاهیم توحیدی، ادعیه و نام ائمه اطهار این کتیبه ها را زینت بخشیده است. نتایج حاصله از طریق مطالعه میدانی و کتابخانه ای به دست آمده و روش تحقیق، توصیفی، تحلیلی با استناد به منابع تاریخی می باشد.

کتیبه، مناره، مسجد جامع دامغان، مسجد جامع سمنان، مسجد جامع اصفهان