جواد مظفری - بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژن گیاهی ملی ایران، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج
مهرزاد احمدی - بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژن گیاهی ملی ایران، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج

ایران در زمینه منابع ژنتیکی کشاورزی جز کشورهای بسیار غنی دنیا محسوب شده و برای بسیاری از گیاهان زراعی وباغی مهم محل پیدایش، مرکز تنوع اولیه یا ثانویه به شمار می رود. حفاظت و صیانت از منابع ژنتیکی به عنوان ثروتعظیم ملی امری ضروری بوده و در صدر توجه سیاستگذاران بخش کشاورزی قرار دارد. این ذخایر از اهمیت اقتصادیبالایی به عنوان پشتوانه امنیت غذایی و تولیدات کشاورزی، دارویی و صنعتی برخوردار می باشند. لذا این ذخایر ارزشمنددائماً در معرض استفاده بی رویه غیرقانونی و دست اندازی بیگانگان قرار می گیرند. به همین علت شناخت تهدیدات موجوددر زمینه تولید و خروج منابع ژنتیکی کشور در حوزه پدافند غیرعامل در کشاورزی بسیار حائز اهمیت است. در این راستاتهیه شناسه (بارکد) ژنتیکی ارقام گیاهی ابزاری قدرتمند برای اعمال و تضمین حق مالکیت ملی بر این منابع، جلوگیری ازسرقت های بیولوژیک به شمار رفته و لذا برای صیانت از منافع ملی در مجامع و محاکم جهانی ضرورت حیاتی دارد. علاوهبر آن در تامین بذر و نهال سالم، می توان با بهره گیری از بارکد ژنتیکی از خلوص و سلامت آنها اطمینان حاصل نمود. بااین فناوری بویژه می توان در واردات و تجارت این مواد از وقوع خسارت اقتصادی ناشی از تقلب در کشور جلوگیری کرده وامنیت تولیدات کشاورزی کشور را با تضمین کیفیت بذر و نهال آنها فراهم آورد. همچنین با بکارگیری این شناسه ها میتوان بدون در خطر قرار دادن منافع ملی به بازارهای جدید در پهنه تجارت جهانی بذر و نهال دست یافت. هم اکنون بارکدژنتیکی ارقام تجاری گیاهانی هم چون زعفران، پسته، سیب، گلابی، گیلاس و فندق در بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژنگیاهی ملی ایران در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر ایجاد شده است. در این مقاله ضرورت تهیه شناسه ژنتیکیبرای منابع ژنتیکی بومی اعم از تجاری و غیرتجاری مورد بحث قرار می گیرد.

منابع ژنتیکی، سرقت زیستی، حقوق مالکیت فکری، بارکد ژنتیکی