سمیرا افراخته - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
اسفندیار فرهمندفر - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
آیدین حمیدی - استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال
هادی درزی رامندی - دانشجوی دکتری اصلاح نباتات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

در این تحقیق با استفاده از یک دستگاه خشک کن با بستر سیال، اثر پارامترهای دما و تغییرات وضعیت بستر بذر درون خشک کن بر خصوصیات کیفی بذر و برخی ویژگی های مرتبط با بنیه بذر در دو رقم سویای ساری (JK) و کتول (DPX) تولید شده به ترتیب در استانهای مازندران و گلستان، بررسی گردید. بذرهای برداشت شده پس از مشروطسازی با یک خشککن بستر سیال نوع وعدهای، در دماهای 40، 30، 50 و 60 درجه سانتیگراد در سه حالت بستر ثابت، آستانه سیال سازی و سیال تا میزان رطوبت بذر استاندارد (حدود 12 درصد) خشک شدند. آزمون جوانه زنی و آزمون های مربوط به بنیه بذر با استفاده از روشهای انجمن بین المللی آزمون بذر در آزمایشگاه مرکزی تجزیه کیفی بذر مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال انجام شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح آماری کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. سپس درصد جوانه زنی، طول گیاهچه، وزن خشک گیاهچه و متوسط زمان جوانه زنی در آزمون پیری تسریع شده و هدایت الکتریکی ارقام تعیین شدند. نتایج آزمون های آزمایشگاهی نشان داد که در آزمون هدایت الکتریکی و پیری تسریع شده در دماهای 50 و 60 درجه سانتیگراد در حالت بستر سیال، هر دو رقم بیشترین میزان ترک و تراوشات را داشته اند و حالت های بستر ثابت و آستانه در دمای 30 درجه سانتیگراد، کمترین میزان تراوش و نشت متابولیت ها از بذرها وجود داشت. در آزمون پیری تسریع شده، کمترین میزان درصد جوانه زنی، شاخص طولی و وزنی بنیه بذر و سایر صفات در دمای 50 و 60 درجه سانتیگراد در بستر سیال بود و در دمای 30 درجه سانتیگراد در بستر سیال و 40 درجه سانتی گراد دربستر آستانه، بیشترین میزان صفات مذکور مشاهده شد. در هر دو آزمایش رقم کتول (DPX) نسبت به ساری (JK) مقاومت بیشتری از خود نشان داد که احتمالاً به دلیل خصوصیات ژنتیکی آن می باشد.

سویا، خشک کردن بستر سیال، دمای کردن، کیفیت بذر، پیری تسریع شده