نجمه رجبیان
سروش مدبری
مهدی خراسانی پور
سیدعلی اصغر میرجلیلی

کانسارهای مس پورفیری علی آباد و دره زرشک در کمربند نفوذی- آتشفشانی ایران مرکزی، در استان یزد واقع شده اند. با توجه به کانه زایی طبیعی در منطقه، خاک های اطراف معادن در معرض آلودگی به فلزات بالقوه سمی هستند. در این مطالعه ویژگی های مؤثر خاک بر زیست دسترس پذیری عناصر سمی در 24 نمونه خاک برداشت شده از عمق صفر تا 30 سانتی متری بررسی شده اند. طبق نتایج به دست آمده، بافت غالب خاک لوم تا لوم ماسه ای است. PH خاک، قلیایی است و خاک های منطقه مورد مطالعه ظرفیت تبادل کاتیونی محدود و مقدار کربن آلی کمی دارند. از روش BCR برای استخراج شیمیایی 7 نمونه استفاده شد. فازهای هدف در این روش عبارتند از: فاز تبادل پذیر، فاز احیاء شونده، فاز اکسید شونده و فاز باقی مانده. تعیین غلظت عناصر با استفاده از روش پلاسمای القایی- اسپکتروسکوپی جرمی (ICP-MS) انجام شد. بیشترین غلظت عناصر به جز کادمیم مربوط به مرحله آخر (مرحله باقی مانده) است. بیشترین تمرکز کادمیم در مرحله تبادل پذیر است. عناصر سلنیم و آنتیموان نیز در مرحله تبادل پذیر به ترتیب به میزان 6/21% و 6/14% استخراج شدند. عناصر کادمیم، سلنیم و آنتیموان زیست دسترس پذیری بیشتری نسبت به سایر عناصر دارند.

استخراج گزینشی BCR، عناصر بالقوه سمی، بافت خاک، pHخاک، علی آباد، دره زرشک