نصرت حجازی - دکترای زبان فرانسه و ادبیات تطبیقی دانشگاه تهران
شهناز شاهین - استاد گروه زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه تهران

اگرجه ساخت بحرانی آثار محمود دولت آبادی سیمای شخصیت های داستانی نویسنده را انعطاف ناپذیر و گاه خشن معرفی کرده است و ساختارهای نشانه شناسی روایی داستان آنان را به سمت تقابل یا رویارویی مستقیم با عامل برهم زننده نظم و آرامش ناپایدار اولیه سوق می دهد؛ با این حال معتقدیم که تقابل پرستاژ با خود و نیز با دیگری بیش از آنکه منوط به لزوم حفظ هماهنگی ماهیت و نحوظ کنش شخصیت های داستانی با ساخت بحرانی اثر باشد، برآمده از اندیه دو قطبی و ذهنیت تقابلی است که نظام تخیلی نویسنده در برابر دنیای پرآشوب و پراضطراب بیرونی از خود به نمایش می گذارد. اگر در بدو امر نوع رویکرد فلسفی و نحوه پاسخگویی نظام تخیلی دولت آبادی در برابر دنیای پرتلاطم و بی رحم پیرامونی-آنچنان که در عالم داستانی نویسنده متبلور شده- وی را به خلق شخصیت های داستانی سوق داده که با خود و سپس با دنیای پیرامونی در جنگ و ستیزی نابود کننده هستند، ذهنیت تخیلی نویسنده، به مرور، دوئیت درون را به نوعی تجربه دیالکتیکی و فرصتی برای بروز چالش های ذهنی- فکری بدل می کند، چالش هایی که در لابلای سیرعادی روایت داستانی در قالب گفتمان تحلیلی- استفهامی مجال بروز پیدا کرده و ورای تقسیم بندی عالم داستانی به دو قطب روایت داستانی و رساله تحلیلی- نظری، نوع نگرش نویسنده را به خود و دیگری آشکار می سازد.

نظام تخیلی، رژیم (تخیلی) روزانه، دیالکتیک، ذهنیت تحلیل گر، گفتمان تحلیلی- استفهامی