مریم حسینی - استادیار دانشگاه الزهراء (س)

حکایت «جدال سعدی با مدعی» یکی از حکایت هایی است که تحت تأثیر مقامه نویسی در ادبیات عربی و فارسی آفریده شده است. سعدی در خلق حکایت فوق علاوه بر آثار اهل تصوف پیش از خود، از کتاب «احیاء علوم الدین» امام محمد غزالی تأثیر گرفته و مسأله رایج در نزد صوفیه؛ یعنی فقر و غنا و رجحان یکی بر دیگری را مورد توجه قرار داده است. به نظر می آید آنچه اهل تصوف و به ویژه غزالی درباره فقر و غنا گفته اند، ذهن وقاد سعدی را قانع نکرده و خود با طرح ریزی مقامه ای جدلی می خواهد اصالت و برتری غنا را بر فقر اثبات کند. در این مقاله بدون توجه به شیوه استدلال و محتوای براهین طرف های درگیر، عناصر ساختاری متن از نظر شخصیت پردازی، نحوه روایت، ساختار متن در سطوح آوایی، توازن واژگانی، توازن نحوی و انسجام دستوری، واژگانی و پیوندی مورد بررسی قرار گرفته است. هر چند ساختمان حکایت قوی است، ولی در آن اصول اساسی گفتگو یعنی؛ رعایت ادب و احترام و دادن فرصت کافی به طرف مقابل، رعایت نشده است.

ساختارشناسی، گلستان سعدی، نقد ادبی