مریم بیاتی خطیبی - دانشگاه تبریز، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، گروه پژوهشی جغرافیا

نوسانات در میزان رطوبت سطحی و در نتیجه تشدید در میزان فرسایش کناری در مسیر جریان رودخانه ها و آشفتگی در سطوح دامنه ها شاید، از مهمترین پیامدهای تغییرات اقلیمی، بویژه وقوع خشکسالی ها در حوضه های نیمه خک باشد. حوضه آذر شهر چای (با مختصات جغرافیایی ، از َ36 – 37 تا َ49 – 37 عرض شمالی و از َ21-46 تا 54 َ45 – طول شرقی) در اثر وقوع خشکسالی های اخیر تغییرات قابل ملاحظه ای را در ویژگی های هیدرولوژیکی، پوشش گیاهی ، میزان فرسایش و ... تجربه کرده است. با عنایت به مشکلات ناشی از تغییرات مذکور انعکاس آن در فعالیت های انسانی، بررسی و تحلیل اثرات ژئومورفولوژیکی ناشی از وقوع خشکسالی ها را در حوضه یاد شده ضروری ساخته است. در این مقاله ابتدا سال های خشک، شدت خشکسالی و میزان خشکی خاک و یا رطوبت سطحی، با داده های واقعی و با استفاده از اطلاعات جمع آوری شده از ایستگاه های متنوع و داد ه های دراز مدت، مشخص و تعیین شده است. سپس برآورد مقادیر، با بکراگیری روش ها و شاخصه های مختلف صورت گرفته است. بعد از این مرحله، با تحلیل های کمی و بررسی های میدانی و بکارگیری روش های مختلف تجربی و آماری و استفاده از امکانات GIS داده هاپردازش و با استفاده از روش شبکه عصبی، تحلیل های نهائی صورت گرفته و با تلفیق نتایج حاصل از روش های مختلف و اطلاعات حاصل از پایش های میدانی، نتیجه گیری نهائی به انجام رسیده است. نتایج حاصل از بررسی ها حاکی از این است که در اثر وقوع خشکسالی های اخیر، از میزان رطوبت سطحی خاک، بویژه در سطوح دامنه ها و به تبع آن از تراکم پوشش گیاهی کاسته شده است. همچنین تعداد لغزش ها افزایش یافته و خندق های بزرگ و کوچکی در سطوح شیب دار تشکیل و توسعه یافته آن. در اثر این تغییرات، سطوح دامنه ها به شدت آشفته و بر میزان تلف شدن خاک، افزوده شده است.

خشکسالی ها ، اثرات ژئومورفولوژیکی خشکسالی ها ، مخاطرات اقلیمی - هیدرولوژیکی ، شبکه عصبی ، ناپایداری دامنه ها ، حوضه آذرشهر چای ، توده کوهستانی سهند