کیمیا والیانی - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان،دانشکده معماری و شهرسازی

انسان هنگامی که در خانه که به عنوان خصوصیترین فضای زندگی انسان محسوب می شود- قرار می گیرد نیاز به ارتباط با محیط و انسانهای اطراف خود دارد. عناصر معماری مانند در، پنجره، کف، سقف و دیوار علاوه بر اینکه حریم و محدوده فضاها را تعیین می کنند می توانند عامل ارتباط دهنده با فضای بیرون هم محسوب شوند. این عناصر که به عنوان مرزهای فضا درون و بیرون را به هم مرتبط می سازند نقطه تلاقی پیوند ناگسستنی معماری و معماری داخلی محسوب میشوند. باید دانست که معماری یک کل به هم پیوسته ای است که مسایل مربوط به طراحی داخلی را نیز شدیدا تحت تاثیر خود قرار میدهد. به عبارت دیگر، تک تک خشت ها و آجرهایی که در یک بنا روی هم چیده می شوند، جایگاه طراحی داخلی آن بنا را رقم میزنند؛ پس در جهت رسیدن به یک طراحی داخلی ایده آل باید از معماری آغاز نمود. در هنر و معماری ایرانی این پیوستگی به خوبی دیده میشود وهمین امر موجب شده است عناصر معماری هر کدام در عین مستقل بودن در ترکیب باهم مجموعه ای واحد را ایجاد نمایند که نمونه بارز آن در پنجره های ارسی و نقش آن در پیوند درون و بیرون به چشم می خورد. باتوجه به اینکه امروزه نقش پنجره در پیوند درون و بیرون کاسته شده است در این مقاله که از روش مرور متون و منابع و اسناد تصویری و توصیفی در آن استفاده شده است، ابتدا به نقش و جایگاه پنجره در معماری و معماری داخلی پرداخته شده و کارکردهای آن به طور کلی بیان میشود و سپس از گنجینه معماری ایرانی از نقش پنجره های ارسی به عنوان شاهکار و نمونه والای هنر سنتی سخن گفته می شود تا با اندکی تامل دریابیم اگرچه سرنوشت پنجره های ارسی حکایت غم انگیز همه رشته های سنتی است اما با نگاهی به گذشته و تامل در آنها پی خواهیم برد نقش پنجره و جایگاه فرهنگی آن چه بوده و چه باید باشد و چگونه پنجره ها باید نقش خود را بازیابند.نگاهی عمیق به پنجره های ارسی کمک شایانی به فهم این موضوع خواهد کرد و بررسی و تحلیل آن از همه ابعاد، راه را برای شناخت پنجره و کاربرد صحیح آن برای معماران و طراحان امروز هموار خواهد ساخت.

پنجره های ارسی درون و بیرون وحدت فضایی نور معماری داخلی