مازیار نیک بر - دانشکده هنر و معماری، دانشگاه سیستان و بلوچستان

بناهای تاریخی ایران، به ویژه در زمینه آرایه های آن، دارای ویژگی های ارزشمند و بایسته ای است که درباره زیبایی، کارکرد، هماهنگی و دیگر ویژگی های آ نها، بارها به تفصیل گفته و نوشته شده است. با این همه، تجلیل از معماری شکوهمند گذشته، بیشتر در قالب نوشته و سخن بوده و کمتر از ویژگی های ارزشمند این آثار، استفادهبهینه شده است. گسست بزرگی میان طراحی داخلی معماری گذشته و امروز پدیدآمده است. از سوی دیگر، تلا شهای انجام گرفته در زمینه، بازتولید مجدد آن ها، اغلب منجر به تکرار و کپی کارهایی کم ارزشی شده که نه یارای رقابت با آرایه های رایج امروزی را دارد و نه توجهی را بر می انگیزد. تداوم این گونه آرایه ها به ویژه در طراحیداخلی بناها، اغلب با مشکلاتی چون: عدم وجود تناسب با فرم، ابعاد و هماهنگی با معماری امروزین، عدم استقبال به دلیل زمان بر بودن و افزایش هزینه های ساخت و تزیین مواجه است. علاوه بر این ها، ضرور تها و نیازهای جدید در پیوند با مسائلی چون فضا و نور، تغییر الگوی زندگی، استیلای فرهنگی سلیقه ی طبقه متوسط بر ارکان معماری جدید، کوچک بودن خانه های امروزی، تغییرات پی در پی در نگر ش وذائقه، ارجحیت مباحث زیبایی شناسی و رنگ باختن فاکتورهایی چون لزوم کاربردی بودن عناصر تزیینی و...، طراحان و معماران امروز را با بنبست هایی مواجه می کند. این نوشتار، تلاش بر آن دارد، تا با ارائه راه کارهایی عملی در اصول طراحی و اجرا (همراه با ارائه نمونه طر حهای پیشنهادی) ، امکان تداوم این المان های زیبا، و هماهنگ با اقلیم و فرهنگ ایران را فراهم سازد. بخشی از این راه کارها که در این مقاله به آن ها پرداخته م یشود عبارتند از: دگردیسی طرح ها و نقوش، مینیاتوری کردن آرایه های تاریخی با روش هایی چون تقلیل ابعاد به اندازه های بسیار کوچک تر، تجرید و خلاصه نمودن، ادامه ته رنگ (برداشت خطوط اصلی)، استفاده از پیمون های هماهنگ، کاستن از برجستگی ها و فرو رفتگی های آرایه های حجیم و تطابق با فرم بناهای جدید و... از جمله را هکارهای پیشنهادی هستند. این راه کارها می توانند جهت بازتولید برخی از آرایه های ارزشمند چون: مقرنس، کاربندی، رف ، مشبک سازی، منبت و معرق، شیشه های رنگی، هشتی ، بندکشی های تزیینی، توپی گچی ته آجری، سیمگل، تاق و قوس و... در فرمی امروزی به کار برده شوند.

آرایه های معماری بازتولید تاریخی تداوم راه کار