خزش شهری شیراز و تغییرات ساختاریکارکردی سکونتگاه های پیرامون

روند توسعه اقتصادی- اجتماعی کشورهای به اصطلاح در حال توسعه در اواسط قرن بیستم (60-1950م)، عموماً بر اساس نظریه «نوسازی»، رویکرد «رشدصنعتی» و سیاست «توسعه قطبی» شکل گرفه بود. این جهتگیری در ایران از اوایل سده معاصر به اجرا درآمد و مبنای برنامه ریزی های ملی و منطقه ای قرارگرفت. در پی این جهتگیری مهاجرت روستا- شهری،خزش شهری، تحولات ساختاری- کارکردی و تغییر فراگیر و گسترده کاربری اراضی پیرامون مادرشهرها (قطب ها و مراکز رشد) و اختلاف سطوح توسعه منطقه ای و بین سکونتگاهی شهری و روستایی به وقوع پیوست. به طوری که طبق مطالعه بانک جهانی در سال 1355،میان 17 کشور برگزیده جهان،برزیل و ایران بیشترین اختلات منطقه ای با معیار سرانه تولید ناخال منطقه ای را داشته اند. نسبت این اختلللللاین ثروتمندترین و فقیرترین منطقه، بیش از ده برابر بوده است. اختلادرآمدی شهر با روستا از 5/5 برابر در سال 1348 به 8 برابر در سال 1355 افزایش یافته بود. همچنین سهم جمعیت روستایی و شهری از حدود 68/5 و 31/5 درصد در سال 1335 به 31/5 و 68/5 درصد در سال 1385 تغییر یافت و معکوس شده است. شهر شیراز به جهت موقعیت جغرافیایی، جهت گیری های برنامه ای توسعه ملی و منطقه ای و سابقه تاریخی و عملکردی، یکی از کلانشهرهای مهمایران است. بر اساس بررسی های به عمل آمده، روند توسعه این شهر تحت تأثیر روند مدرن سازی، صنعتی شدن و تسوعه قطبی، موجب رشد شتابان جمعیت، خزش و گسترش پراکنده آن به سمت پیرامون، به خصوص در امتداد محورهای ارتباطی منشعب از آن از دهه 1330 به بعد شده است. این روند، موجب تغییر کارکرد اقتصادی ناحیه شهری شیراز از کشاورزی به چند نقشی با غلبه بخش خدمات، ادغام برخی روستاها و تحولات ساختاری اجتماعی، سیاسی- اداری و فضایی-کالبدی گسترده در سکونتگاه های پیرامون شده است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع کتابخانه ای، عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای و تکنیک های تحلیل آماری و GIS، تغییرات ساختاری- کارکردی سکونتگاه های ناحیه شهری شیراز در بین سال های 1335 تا 1385 به تأثیر از روند مدرن سازی، صنعتی شدن و توسعه قطبی و خزش شهری را مورد بررسی قرار می دهد.

کلیدواژه ها:

شیراز خزش شهری تغییرات ساختاری ، کارکردی تغییرات فضایی