سیدهادی کهنه پوشی - دانشجوی دوره دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد
حمید شایان - دانشیار و عضو هیئت علمی گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد
سمیه برادران - کارشناس ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی

آب به عنوان منبعی کمیاب، حیاتی و یکی از عوامل پیدایش و ماندگاری محیط زیست، پیوسته، در هر زمان و مکان مورد نیاز انسان است. این منبع راهبردی در آمایش سرزمین، توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها و نواحی و توسعه دیگر بخش ها، کارکردی بنیادی داشته و یکی از مؤلفه های مهم در حفظ، تعادل و پایداری بوم شناسی و محیط زیست به شمار می رود. بر این اساس، پاسداشت و نگاهداشت منابع آب و بهره برداری بهینه، اقتصادی و عادلانه از آن، مسئله ای جهانی است در این میان یکی از مهمترین منابع آبی که در طول تاریخ وابستگی زیادی با زندگی بشری داشته است، تالاب ها است که یکی از ارزشمندترین اکوسیستم های زمین هستند. دریاچه ارومیه، حوضه آبگیر یا پایاب حوضه آبریز ارومیه است که سطح آن نسبت به آب دریاهای آزاد، 1300 متر بالاتر است. این دریاچه، بیستمین دریاچه از نظر وسعت و دومین دریاچه از نظر شوری پس از بحرالمیت درجهان است. همچنین دریاچه ارومیه به عنوان «دومین دریاچه شور جهان»، «بزرگ ترین زیستگاه طبیعی آرتمیا»، «بیستمین دریاچه بزرگ جهان»، بزرگ ترین دریاچه داخلی ایران» و «بزرگ ترین آبگیر دائمی آسیای غربی» با مساحت بیش از 483000 هکتار، در سال 1346 به عنوان منطقه حفاظت شده انتخاب و در سال 1349 به پارک ملی تبدیل شد و بعدها نیز به عنوان یکی از نادرترین ذخیره گاه بیوسفری ایران و جهان در نظر گرفته شد. یونسکو در سال 1354 در برنامه جهانی انسان و زیستکره، 9 نقطه را برای حفاظت انتخاب نمود که یکی از آنها دریاچه ارومیه می باشد. جدا از این موارد، این دریاچه دارای توانمندی های فراوان اقتصادی و زیست محیطی می باشد. اما با این وجود در سال های اخیر، به علل مختلف طبیعی و انسانی دچار مشکلات عدیده ای شده که هم اکنون به خاطر تشدید آن، این دریاچه به مرحله بحرانی رسیده است. در این مقاله تلاش شده است که با استفاده ازروش های جمع آوری اطلاعات اسنادی، اهمیت و وضعیت دریاچه ارومیه از جنبه های مختلف اقتصادی و زیست محیطی بررسی شده و پس از آن به ریشه یابی علل و پیامدهای مشکلات مختلف پیش آمده برای آن پرداخته و در نهایت راهکارهایی عملی در جهت احیاء این دریاچه پر اهمیت ارائه شده است.

توانمندی های اقتصادی و زیست محیطی، تخریب زیست محیطی، دریاچه ارومیه، تالاب ها