لیلی آرزومندی - دانشجوی دکتری آب و هواشناسی ،دانشکده جغرافیا ،دانشگاه خوارزمی ،تهران ، ایران
رحمن پرنو - کارشناس هواشناسی ،اداره کل هواشناسی کاربردی ،خوزستان ، ایران

الگوهای گردش جوی نقش مهمی در پیدایش پدیده های محیطی به ویژه در مناطق معتدله دارند .از این رو، شناسایی الگوهای گردش جوی کنترل کننده آب و هوای ایران و ویژگی های آنها بسیار ضروری است.در این تحقیق به منظور شناسایی الگوی جریانات جوی تابستانه ابتدا آمار روزانه دما ایستگاه سینوپتیکی قم طی دوره 1987-2005 میلادی از سازمان هواشناسی کشور اخذ شد و روزهایی که در سه ماه تابستان( جولای-اگوست –سپتامبر) بالاترین دمای میانگین روزانه را داشتند برای مطالعه موردی انتخاب شدند.سپس 24 نقشه سینوپتیکی در دو سطح تراز دریا و تراز 500 هکتوپاسکال و نقشه همدمای سطح زمین و نقشه ضخامت جو (100-500) بصورت نرمال (طی دوره آماری 1987-2005) برای هر یک از سه ماه تابستان و روزهای منتخب در هر یک از سه ماه تابستان از سایت NCEP/NCAR تهیه و تحلیل سینوپتیکی شد. نتایج نشان داد که همواره در طول سه ماه تابستان کم فشار های حرارتی مونسون بر نیمه جنوبی و بخش های مرکز ایران تسلط دارد و منطقه قم در انتهای زبانه های این کم فشار واقع شده است . بررسی نقشه های ضخامت جو (100-500) نشان از ضخامت زیاد جو در جنوب غربی ایران دارد و منطقه قم در ماه های جولای و اگوست به مرکز ضخامت نزدیکتر و در ماه سپتامبر از این مرکز دور تر است. نزدیک بودن به این مرکز نشان از دمای زیاد سطح زمین دارد و در نقشه تراز 500 هکتوپاسکال در تمام ماه های تابستان ، منطقه ایران و خاورمیانه تحت استیلای کامل پرفشارجنب حاره ای قرار گرفته است و کمفشارحرارتی سطح زمین تقویت شده بوسیله پر ارتفاع جنب حاره هوای بسیار گرم عربستان و صحرای آفریقا را به داخل ایران هدایت می کند .منطقه قم همواره در محور پشته پرفشار جنب حاره ای که محل نزول شدید هوا و گرمایش هوا است قرار دارد .

تحلیل سینوپتیکی، جریانات جوی تابستانه ، قم ، پرفشار جنب حاره ای ،کم فشار مونسون