آذر محمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات دانشگاه زابل,
محمدرضا قنادها - عضو هیات علمی دانشگاه تهران
محمود سلوکی - اعضای هیات علمی دانشگاه زابل
براتعلی سیاسر - اعضای هیات علمی دانشگاه زابل

حبوبات از جمله گیاهانی هستند که سرشار از پروتئین بوده و نقش مهمی در تأمین مواد غذایی بشر دارند . همچنین پس از غلات ، دومین منبع مهم غذایی بشر محسوب می شوند. لوبیا Phaseolus vulgaris .L از مهم ترین حبوبات در ایران است. تاریخچه باستان شناسی نشان داده که منشأ آن با بذرهای کوچک سیاه رنگ در آمریکای مرکزی و جنو بی موجود است . لوبیا در قرن ١٦ توسط اسپانیائی ها و پرتقا لیها به اروپا و سپس آفریقا و آسیا منتقل شده و اکنون در سراسر نواحی گرمسیر ملایم کاشته می شود. مؤثرترین عامل در افزایش تولید ، بررسی تنوع ژنتیکی و انجام تحقیقات به زراعی و به نژادی لوبیا می باشد. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی لوبیا سفید ١٥ ژنوتیپ از آن در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار ، در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی کرج کاشته شد . با شروع جوانه زنی اندازه گیری برخی صفات مرفولوژیکی تا مرحله کامل برداشت، صورت گرفت. نتایج تجزیه واریانس تنوع ژنتیکی بسیار خوبی را در سطح 0/01 بین صفات نشان داد . بالاترین اثر هم بستگی در صفت وزن غلاف (0/929 ) مشاهده شد که در تجزیه علیت هم بیشترین اثر مستقیم و مثبت (1/092) را بر عملکرد داشت . تجزیه رگرسیون گام به گام چهار صفت کمی را وارد مدل کرد که بیش از ٩٩ درصد تغییرات کل را توجیه می کردند. نتایج تجزیه به عامل ها با چرخش متعامد وار یماکس و تجزیه به مولفه ها مشابه هم بوده و هر دو پنج عامل پنهانی را در تنوع ژنتیکی مشخص کرده که ٧٩ درصد تغییرات داده ها را در بر گرفتند. این عوامل در بر گیرنده خصوصیات فیزیولوژیک گیاه، ارتفاع بوته، خصوصیات غلاف و زمان پخت ، خصوصیات عملکرد و اجزای آن و عوامل فیزیولوژی و فنولو ژی دانه نام گرفتند . با کمک تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها در سه گروه متمایز از هم قرار گرفتند.

لوبیا سفید ، تنوع ژنتیکی، صفات کمی ، صفات کیفی ، تجزیه خوشه ای