کامبیز رستمی - دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه خاکشناسی ، دانشکده کشاورزی ، دانشگاه بوعلی سینا ، همدان
علی اکبر محبوبی - استاد گروه خاکشناسی ، دانشکده کشاورزی ، دانشگاه بوعلی سینا ، همدان
محمدرضا مصدقی - دانشیار گروه خاکشناسی ، دانشکده کشاورزی ، دانشگاه بوعلی سینا ، همدان
علی اکبر صفری سنجانی - دانشیار گروه خاکشناسی ، دانشکده کشاورزی ، دانشگاه بوعلی سینا ، همدان

خاک بستر مناسبی برای رشد و انتقال ریزجانداران مختلف است . اخیراً انتقال ریزجانداران بیماری زا در خاک و تأثیر خاک بر میزان جذب و انتقال آنها به دلیل احتمال آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی و بیماری های ناشی از آنها ، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. خاکهای مناطق خشک و نیمه خشک از جمله ایران به خاطر داشتن مقادیر بالای کانی های کربناته و سولفاته به ویژه آهک و گچ می توانند در جذب و پالایش باکتری های مختلف نقش داشته باشند. در این پژوهش اثر مقادیر مختلف دو نمک کربنات کلسیم و سولفات کلسیم بر جذب و پالایش باکتری سودوموناس فلورسنس در ستون های شنی در شرایط رطوبتی غیراشباع بررسی شد . تیمارهای آزمایشی شامل چهار سطح 0، 5 ، 10 و 20 درصد نمک کربنات کلسیم و سه سطح 0، 5 و 10 درصد سولفات کلسیم در ترکیب با شن بودند. آزمایش ها در سه تکرار انجام شد و طرح آماری به کار رفته کاملاً تصادفی در قالب فاکتوریل بود. مخلوط های مورد نظر به طور یکنواخت در ستون های پیرکس به طول 20 سانتی متر و قطر 7 سانتی متر ریخته شد و شرایط ماندگار غیراشباع روی آنها اعمال گردید. سوسپانسیونی با غلظت 106 باکتری در سانتی متر مکعب روی ستون ها اعمال شد و تا حجم آب خروجی 5 برابر حجم آب منفذی (PV) ستون ها آبشویی ادامه یافت . بلافاصله پس از اتمام آبشویی ، میزان باکتری باقی مانده در لایه های 5-0، 10-5 ، 15-10 و 20-15 سانتی متری اندازه گیری شد. نتایج نشان داد اثر تیمارهای کربنات و سولفات کلسیم بر میزان پالایش باکتری در لایه های 5-0 ، 10-5 و 15-10 سانتی متری ستون ها در سطح آماری 1 درصد و در لایه 20-15 سانتی متری در سطح 5 درصد ، معنی دارد شد. همچنین اثر متقابل تیمارهای کربنات کلسیم × سولفات کلسیم بر میزان پالایش فیزیکی سطح 1 درصد ، معنی دار بود. نیمرخ غلظت باکتری باقی مانده و ضریب پالایش ، به خوبی کاهش میزان پالایش باکتری با عمق را نشان داد ؛ به طوری که ضریب پالایش تیمارهای کربنات کلسیم و کربتات کلسیم × سولفات کلسیم در سطح 1 درصد معنی دار بود. پالایش فیزیکی ، اعوجاج منافذ و کاهش سرعت ظاهری آب منفذی در تیمارهای کربناکلسیات × سولفات کلسیم در سطح 1 درصد معنی دار بود. پالایش فیزیکی ، اعوجاج منافذ و کاهش سرعت ظاهری آب منفذی در تیمارهای کربنات کلسیم و سولفات کلسیم را می توان از عوامل مهم در پالایش باکتری در شرایط رطوبتی غیراشباع در تمام لایه ها ذکر کرد. بنابراین می توان گفت وجود نمکهای کربنات کلسیم و سولفات کلسیم در خاک می تواند عامل مهمی در پالایش باکتری و در نتیجه کاهش آلودگی منابع آبی باشد.

سودوموناس فلورسنس ، جذب ، پالایش ، شرایط جریان غیراشباع ، حجم آب منفذی ، آلودگی