احمد میرزاکوچک خوشنویس - استادیار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
امید ترکی - کارشناس ارشد معماری
الهام سقابی - کارشناس ارشد معماری

معماری بومی ایران در گذشته، از بهترین نمونه ها در عرصه پایداری اقلیمی به شمار می رود. تنوع شرایط آب و هوایی و پاسخگویی متناسب به هر یک در معماری و شهرسازی سنتی گواه بر این مدعاست؛ از جمله می توان به اقلیم منطقه ساحلی جنوب که منجر به شکل گیری معماری بومی ویژه ای شده است، اشاره کرد. معماری سنتی قشم، گونه ای از ساخت و سازهای گرمسیری ایران است. آنچه معماری و شهرسازی این منطقه را از دیگر مناطق بومی مجزا می کند، ترکیب عناصر فرمی و فضایی معماری ایرانی و عربی است. این نوع معماری در بندر لافت (جزیره قشم) بیشتر به چشم می آید. امروزه شهرسازی و معماری ایران با توجه به غنای فرهنگی و تاریخی خود، از بی هویتی در ساختار فرهنگی رنج می برد و دلیل آن را می توان در سه اصل مهم فردگرایی، بی قانونی و غربزدگی خلاصه نمود. در این نوشتار ابتدا مفهوم هویت در شهر و مؤلفه های هویتی تعریف می شود؛ در ادامه معماری بومی - سنتی جنوب که نمونه ای از آن در جزیره قشم که شکل کلی معماری آن متأثر از معماری نواحی مرکزی ایران و تلفیق آن با معماری اسلامی است، مورد مطالعه قرار می گیرد؛ به این صورت که اطلاعات مختصری از شاخص های مؤثر بر هویت معماری بندر لافت که باعث شده بافت و معماری کهن خود را تا امروز حفظ و پایدار کند، معرفی می شود؛ سپس نمونه ای شاخص از این معماری در شهر بندرعباس بررسی می گردد، که با دیدن نوع معماری خاص این بنا در بین ساخت و سازهای بی هویتی که روند افزایشی پیش می گیرند، حس سردرگمی و از خود بیگانگی در شهر از بین می رود و ارزش های فرهنگی و تاریخی فراموش شده، در ذهن افراد احیا می گردد و در آخر راهکارهایی کلی جهت بهبود بخشیدن به این امر در آینده شهر بندرعباس پیشنهاد می شود.

معماری و شهرسازی سنتی، بی هویتی، نواحی جنوب، جزیره قشم، بندرعباس