بررسی ساختار نمادین همنشینی ارکان ماده ( آب، آتش، باد و خاک ) و مدلول های ضمنی– اسطوره ی آن ها در متن معماری کویر

در دیدگاه انسان سنتی ، طبیعت با تمامی مظاهر شکوهمند و مهیب اش خود باطنی رمزآلود و مقدس داشت . هر یک از لایه ها ی اسطوره یی ، تشکیل دهنده ی طبیعت (آب، آتش، باد و خاک) در نظام معماری سنتی ، بنابر قواعد معنایی و ساختاریهمنشین یگدیگر شده تا اسطوره ها تولید کننده ی رمزها و نشانه ها گردند .مظاهر این رمز پردازی در کالبد و معنای معماری ایرانی – اسلامی در تزیینات ، مصالح ، فرم ها و حجم ها تجلی می یابد و نیز در عناصری که به ارکان ماده وجود می بخشند ،همچون بادگیرها ، خیشخان ها ، نورگیرها در جداره ها و سقف ها ، حوض ها و جوی ها و در نهایت در کالبدی که سراسرخشت و خاک است و از پس بافت های فرهنگی به مرور زمان به فرم هایی طبیعی در هنر و معماری بدل گشتند ، فرم هایی همچون ، چهار باغ ها ، چهار طاقی ها .برای باز خوانی از رموز این ساختار های نمادین در معماری نیاز به بازشناسی عواملموثر در فرهنگ ایرانی است . ایرانیان پس از اسلام ، بسیاری از اعتقادات مذهبی شان را با زبانی دیگر در قرآن باز می یابند ونه تنها آنها را به دست فراموشی نمی سپارند ، بلکه سعی در تکمیل نمودن آن در غالب دین جدید می نمایند .از این رو بسیاری از مفاهیم رمزی معماری پیش از اسلام که بنابر اسطوره ها و دین زرتشت ظهور می یابد ، پس از اسلام با دیدگاهتوحیدی معمار مسلمان به صورت اصیل تر ، در مصادیق معماری تکمیل می گردد . از این رو در مورد هر یک از عناصر ،پس از بازخوانی معنای آن در ایران باستان و به ویژه آیین زرتشت ، به بررسی جنبه هاینمادین آن در قرآن پرداخته و پس از کشف مفاهیم آنها در منابع فرهنگی ، به یافتن مصادیق مناسب با آن مفهوم در متن معماری ایران در دوران پیش و پس از اسلام پرداختیم و در نهایت این تلاش منجر به یافتن رموزی گشت که از پس تاریخ به فرم هایی طبیعی در معماری ایران بدل گشته بودند .

کلیدواژه ها:

ماده ، اسطوره ی عناصر چهارگانه ، آب ، آتش ، خاک ، باد