بابک زرنقی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

شهر های اسلامی تجلی گر معیارهای شریعت اسلام و راهنمای رسیدن انسان به تعالی و پیشرفت معنوی و مادی برای مسلمانان و سایر اقلیت های دینی ساکن شهر است. اگرچه در دین اسلام تقوا اصلی ترین معیار ارزیابی قلمداد شده بود اما اینواقعیت مبرهن است که تعلیمات اسلام بیشتر در قرارگاه های شهری تجربه شده اند و اسلام تاکید بر طرح شهرها در جهت کارایی و پاسخ گویی بیشتر به نیازهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سایر نیازهای جامعه داشته است. همچنین امروزه تامینسرزندگی شهری به مثابه آرمانی مشروع در صدر بسیاری از اسناد رسمی شهرسازی به چشم می خورد. سرزندگی را در سهمولفه کلی تعریف می نماییم: مولفه های عملکردی، مولفه های زیباشناختی، مولفه های زیست محیطی متاسفانه معماری و شهرسازی معاصر ایران نتوانسته اثری فاخر و متناسب با عصر حاضر و پیشینه فرهنگی گذشته ارائه دهد به گونه ای که شهرامروز نه ویژگی های فاخر سنتی گذشته را دارد و نه شهری مدرن و پیشرفته محسوب می شود در حالی که تاریخ معماری و شهرسازی ایران شاهد نمونه هایی از شهرسازی پاسخده به نیاز زمان ولی در عین حال مدرن و پیشرفته می باشد. ایلخانان مغول پس از آشنایی با فرهنگ و تمدن ایرانی در روزگار جهانداری رویه ای متفاوتی نسبت به روزگار جهانگیری اتخاذ کردندآثاری مانند رصد خانه مراغه،گنبد و مجموعه سلطانیه، شهرک ربع رشیدی و شنب غازان وغیره نمونه هایی از این ادعا هستند. ربع رشیدی شهرک اقماری در اطراف تبریز بود که در قرن هفتم هجری قمری بر اساس یک ایده منطقی شهرسازی احداث گردیدند. شهرک ربع رشیدی که با مرکزیت یافتن فضاهای دینی و آموزشی شکل گرفت. در این مقاله برآنیم تا با شناخت وتبیین معیار های سرزندگی و با روش تاریخی اسنادی به مطالعه و تحقیق این نمونه ی شهرسازی ایران در دوران ایلخانان بپردازیم تا با توصیف و تحلیل این نمونه معیارهایی برای سرزندگی به عنوان یک معیار نوین برای سنجش پاسخدهی و پایداری شهرها استخراج کنیم. بدیهی است که این معیار ها باید علاوه بر اینکه متناسب با شرایط عصر حاضر و پیشرفت تکنولوژی و دنیای مدرن امروزی باشد باید با شرایط فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جامعه نیز همخوانی داشته باشد

سرزندگی، شهر اسلامی، ربع رشیدی