شادی میرمعصومی - دانشجوی کارشناسی معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز
مهدی نارنگی - استاد راهنما : عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

انسان های دوران کهن، دست کم در مشرق زمین از آغاز دوران نوسنگی بر آن بوده اند تا ناشناخته های مربوط به آغاز و انجام جهان، گردش خورشید و ماه ، درخشیدن و فرو خفتن ستارگان ، آفرینش انسان ، زندگی و مرگ و بسیاری دیگر از این مسائل بنیادی را بررسیکنند و بدان پاسخ گویند . آنها نیاز داشتند تا کارهای گوناگونی را که باید در رابطه با گله و کشتزار در طول سال انجام می دادند برگاهشماری دقیق و منظمی استوار سازند که این امر بدون بهره جستن از دانش و علم نجوم میسر نبود . همچنین این مردمان به دنبال برقرار نمودن پیوند میان نمودهای آسمان و جنبه های معنوی و یزدانی بودند. به همین منظور نیاز به مکانی برای تحصیل و تحقیق در احوالافلاک احساس می شد .در ابتدا صرفا با مشخص کردن محل هایی به نام رصدگاه به این نیاز پاسخ گفتند ولی با گذر زمان نیاز به مکانیسرپوشیده همراه با تجهیزاتی خاص منجمان را بر آن داشت که بنایی بسازند تا نیاز های آنان را رفع کند که آن را رصد خانه نام نهادند . این رصدخانه ها که در آنها ابزارها ،کتابخانه ها و تجهیزات نجومی نگهداری می شد ، نتیجه همکاری گروه هایی از منجمان ،ابزار سازان،مهندسان و معماران بودند . بر آن شدیم تا با بررسی و مطالعه نمونه های موردی هر دوره دریابیم سیر تحول فرم رصد خانه ها از پیش ازاسلام تا دوره ی معاصر چگونه بوده است ؟به نظر می رسد درطراحی بنای رصد خانه ،شیوه های مکان یابی و همچنین درفرم بنا که متاثر از نیاز منجمان هر دوران بوده است ، تفاوت هایی وجود دارد. در این تحقیق که از نوع بنیادی - نظری می باشد تلاش شده با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای به تفحص در این تفاوت ها بپردازیم و در یابیم که پیشرفت علم و تکنولوژی چه تغییراتی در زمینه طراحی رصد خانه ها به وجود آورده است . آن چه از این تحقیق برآمده این است که رصدخانه های معاصر تنها در اصول اولیه ی طراحی بنای رصدخانه از رصدخانه های گذشتگان تاثیر پذیرفته اند و در بقیه ی موارد به فراخور پیشرفت تکنولوژی تغییراتی به وجود آمده است

نجوم ، رصدخانه ، منجم ، فرم رصدخانه