سامان سورتیجی - عضو هیئت علمی باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور(مستقر در مازندران)
سیده کبری مهدوی - کارشناس ارشد هنر اسلامی دانشگاه هنرهای اسلامی تبریز، مدرس دانشکده هنر و معماری مازندران

بافت روستایی همپای بافت شهری، میراثدار آثار هنری گذشتگان است. از بناهای مذهبی و غیرمذهبی در روستاهای تبرستان که در مواردی جزءمعماری بومی و خاص این خطه است، میتوان سقانفارها، تکایا، برج مقابر و حمامها را نام برد. خوشبختانه در باب بافته ای سکونتگاهی بومی ودر راستای شناسایی و معرفی بناهای مذهبی تبرستان پژوهشهای در خور توجه ای صورت پذیرفته اما در رابطه با بناهای غیرمذهبی بویژه درروستاها، موارد پژوهشی انتشار یافته بسیار ناچیز است. حمامی که موضوع مورد بحث در این مقاله است، به مانند بسیاری از حمام های این استان، درطی دهه های اخیر مورد کم لطفی واقع شده و پیکره آن در معرض تخریب عوامل طبیعی و انسانی قرار گرفته است. جایگزینی ساخت و سازهایجدید و اجرای طرح های بهسازی در بافت روستا، از جمله عواملی بوده که این بناها را به سوی فراموشی برده است. این مقاله با هدف شناساییحمام ها در منطقه تبرستان و با این فرض که آثار موجود با رویکرد بومی و اقلیمی در شناخت هنر و فرهنگ منطقه نقش دارد، به صورت موردی بهمعرفی، بررسی و آسیب شناسی نمونه ای از حمام ها، در بافت روستایی تبرستان می پردازد. نمونه مورد نظر مربوط به حمامی در روستایآبندون کش(= اندونکش) در شهرستان ساری است. نتایج این پژوهش با بررسی میدانی، مطالعات کتابخانه ای و به شیوه توصیفی و تحلیلی به دست آمده است.

تبرستان، معماری تاریخی و اسلامی، هنر و فرهنگ بومی، حمام اندونکش