سیدمهدی میردامادی - دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران
حسین احمدی گرجی خیلی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

با رشد روزافزون جمعیت و صنعتی شدن جوامع بشری، امروزه شاهد تغییرات چشمگیری در کاربری اراضی کشاورزی بوده ایم. بررسی ها نشان می دهند که تغییر کاربری اراضی کشاورزی در کشور سالیانه بخش عمده ای از اراضی را از چرخه تولید خارج می نماید. زمین و خاک بعنوان بستر رویش گیاهان و منبع تولید غذا، موهبتی است الهی که به رسم امانت در اختیار نوع بشر قرار گرفته تا با بهره برداری بهینه و حفاظت مستمر از آن، زمینه بهره مندی نسلهای آینده را از این نعمت الهی فراهم نمایند. هدف کلی این تحقیق شناسایی عوامل تاثیر گذار در تغییر کاربری زمین های کشاورزی از دیدگاه کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان ساری می باشد که طی سالهای 92-1393 صورت گرفته است. تحقیق از نوع کاربردی و روش آن توصیفی و ابزار تحقیق پرسشنامه می باشد. جامعه آماری تحقیق شامل 37 نفر از کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان ساری می باشد که هر 37 نفر آنها به عنوان نمونه انتخاب شدند. یافته ها نشان داد که از نظر کارشناسان وضعیت تغییر کاربری زمین های کشاورزی بسیار نامناسب است و عوامل اقتصادی و اجتماعی و بوم شناختی تاثیر بسزایی در این تغییرات کاربری داشته است. نتایج تحلیلی بر اساس اولویت ضریب تغییرات نشان داد که مهمترین عوامل اقتصادی تاثیر گذار در تغییر کاربری زمین های کشاورزی به ترتیب مشکلات اقتصادی (درآمد کم و نداشتن پشتوانه مالی) کشاورزان، عدم خرید تضمینی محصولات کشاورزی و پایین بودن قیمت زمین در روستا می باشد و مهمترین عوامل اجتماعی تاثیر گذار در تغییر کاربری زمین های کشاورزی، حمایت ضعیف دولت از کشاورزان، سیاست های تشویقی دولت و عدم رعایت عدالت؛ یعنی انجام فعالیت های کشاورزی باید روی زمین های کشاورزی و فعالیت های ساختمانی روی زمین های غیر کشاورزی صورت گیرد و همچنین مهمترین عوامل بوم شناختی، موقعیت جغرافیایی منطقه، آب و هوای مناسب منطقه و تخریب بی رویه جنگل ها و مراتع می باشد. به منظور بهبود وضعیت کاربری زمین های کشاورزی پیشنهاد می شود، هر چه سریع تر مشکلات اقتصادی کشاورزان با افزایش درآمد و خرید تضمینی محصولات کشاورزی بر طرف شود و کشاورزان مورد حمایت بیشتر دولت قرار گیرند و دولت سیاست های تشویقی مناسبی اتخاذ کند و عدالت اجرا شود و از تغییرات کاربری غیر قانونی و تخریب جنگل ها و مراتع جلوگیری به عمل آید و برای حفظ خاک و کاربری زمین های کشاورزی بهتر است کشاورزان الگو و روش کشت خود را تغییر دهند.

تغییر کاربری، زمین های کشاورزی، کارشناسان جهاد کشاورزی، شهرستان ساری