لیدا امین آذر - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، دانشکده معماری و هنر، تبریز، ایران.
داریوش ستارزاده - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، دانشکده معماری و هنر، تبریز، ایران.
لیدا بلیلان - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، دانشکده معماری و هنر، تبریز، ایران.

فرهنگ، روابط اجتماعی و تاثیر آن بر کالبد معماری، قابلیت بوجود آوردن مرزهای معماری را داراست. از طرفی رابطه اجتماعی و فرهنگی در فضا اتفاق می افتد. بنابراین فضا مجموعه ای از روابط اجتماعی و فرهنگی میان گروه خاص و مکان خاص را در بر می گیرد. بر این اساس می توان اظهار نمود که انسانها همواره با ایجاد فضاهای جمعی در شهر، نیاز ذاتی خود به برقراری روابط اجتماعی را برآورده کرده اند. حیات جمعی فرصتی جهت رها شدن از تنش های زندگی روزمره، گردهمایی افراد و گروههای مختلف و برقراری تعاملات اجتماعی بین آنها در فضا است. فضای جمعی که فرصتی برای تعامل و تجربه درمیان افراد مختلف است، پاسخ به این نیاز انسانی در جوامع شهری محسوب می شود. فضای جمعی یکی از اصلی ترین فضاهای شهری است که حیات مدنیدر آن جریان یافته و بعد متعالی روابط مردمی در آن متجلی می گردد. هدف از پژوهش حاضر بررسی و پرداختن به مفهوم فضای جمعی و سیر تحول آن درجهان شرق و غرب می باشد. در این راستا با ارائه مستندات مرتبط با تحقیق و با استفاده از روش تحقیق تحلیلی و توصیفی در بستر تاریخی، دو مسیر اصلی دنبال می شود: اول، به مفهوم شناسی فضای جمعی و تبیین ویژگی های معماری آن و دوم، تبیین خط سیری که روابط اجتماعی شهری را به ایجاد فضای جمعی معماری پیوند می زند، پرداخته می شود. مطالعه فضاهایی با این عملکرد، از دوران کهن تا کنون، گویای آن است که همواره فضاهای جمعی همچون دیگر اندام های مو ثر و کارکردی، در حیات جاری شهر، حضوری موثر دارند. از سوی دیگر متقابل نبودن فضاهای جمعی در دوران های مختلف تاریخی و یامترادف نبودن این نام ها با یکدیگر به عطف خاص آنها به دوران های تمدن متفاوت باز می گردد و نه تنها به ویژگی های شکلی آنها. از طرفی نیز رشدش هرهای امروزی در خواستی قوی و جدی برای ایجاد محیط های اجتماعی و فیزیکی منسجم، را ظاهر کرده است.

تحول؛ فضای جمعی؛ تعامل؛ معماری؛ شهرسازی