مجید محبی - کارشناس مطالعات نظا مهای بهره برداری، مدیریت مصرف و حقوق آب شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس

چنانچه می دانیم در عوامل تولید در زمینه کشاورزی، آب مهمترین و تعیین کننده ترین نقش را به خود اختصاص داده است. بویژه درشرایط خشکی چون ایران، آب و کمبود آن عاملی محدود کننده در توسعه کشاورزی به شمار می آید. با توجه به رشد روز افزونجمعیت، امنیت غذایی یکی از مسایل مهم کشور است. این امر توجه بیشتر به منابع آبی کشور را دوچندان نموده و به لحاظ محدودبودن این منابع، استفاده بهینه و افزایش کارایی از آن ها امری ضروری است. به همین منظور در سال های اخیر در سایه عنایت ویژهدولت، سیستم های آبیاری تحت فشار در اراضی پایاب سدهای کشور در قالب احداث شبکه های آبیاری و زهکشی توسعه پیدا کردهاست. لیکن تجارب بهره برداری از معدود شبکه های تحت فشار اجرا شده در سطح کشور نشان داده که حتی با تأمین آب مطمئنکشاورزی، اگر مجموعه شرایطی که در واحدهای تولیدی نقش آفرینی می کنند تا آب در قالب ساز و کاری مناسب مصرف شود، فراهمنگردد، بی تردید توسعه طرح های آبیاری نمی تواند به اهداف تعیین شده دست یابد. این شرایط عمدتاً در قالب نظام های بهره برداریمناسب محقق می شود. نظام بهره برداری از منابع و عوامل تولید کشاورزی یکی از مهمترین زیرمجموعه های نظام اجتماعی واقتصادیدر هر منطقه است که تاثیر قاطع و تعیین کننده ای بر میزان اثربخشی طرح های توسعه منابع آب دارد. بنابراین لازم است، نظام هایبهره برداری کشاورزی موجود در انطباق با الزامات طرح های توسعه کشاورزی و آبیاری مورد ارزیابی قرار گیرند. در این مقاله سعیگردیده است ضمن تشریح مهم ترین الزامات طرح های توسعه شبکه های آبیاری تحت فشار از منظر نظام های بهره برداری کشاورزی،تنگناها و مزیت های رایج ترین نظامهای موجود در سطح کشور مورد شناسایی و مقایسه قرار گرفته، اقدامات اصلاحی لازم به تفکیکبرای هر یک از انواع نظا م ها ارایه گردد و در پایان نیز نظام (نظام های) مطلوب بهره برداری کشاورزی از اینگونه طرح ها معرفی گردد.

نظا م های بهره برداری، آبیاری های تحت فشار، ارزیابی و انطباق پذیری