حامد شایانی پور - دانشجوی کارشناسی ارشد زمین شناسی زیست محیطی دانشگاه پیام نورمشهد
عطا شاکری - عضو هیات علمی دانشکده علوم زمین دانشگاه خوارزمی
علیرضا مظلومی - عضو هیات علمی دانشکده علوم زمین دانشگاه خوارزمی
انسیه اسماعیلی - کارشناسی ارشددفتر آلودگی خاک سازمان حفاظت محیط زیست

مطالعه عناصر بالقوه سمناک کروم، مس، سرب، روی ، کادمیم، آرسنیک، نیکل و وانادیم در نمونه های خاک کشاورزیاستان بوشهر مورد بررسی قرار گرفت. ترتیب فراوانی غلظت عناصر سنگین عبارتند از نیکل> کروم> وانادیم> روی> مس> سرب> آرسنیک > کادمیم. مقایسه غلظت عناصر با استاندارد EPA نشان داد که عناصر مس، نیکل وکروم به ترتیب برای 46، 78 و 88 درصد نمونه ها غلظت بالاتر از استاندارد دارند. آرسنیک، سرب و روی برای تمامی نمونه ها غلظت کمتر از استاندرد و عناصر وانادیم و کادمیم به ترتیب برای 14 و 2 درصد نمونه های خاک غلظت بالاتر از مقادیر EPA را نشان دادند. بررسی نتایج شاخص زمین انباشت برای عناصر انتخابی، شاخص غیر آلوده ( وانادیم) تا کمی آلوده (آرسنیک، روی، سرب، مس، نیکل، کروم و کادمیم )را نشان داد. از روش تحلیل مولفه اصلی یا PCA برای تعیین منشاء و روابط بین عناصر در نمونه های خاک استفاده گردید. فاکتور وزنی بالای عناصر آرسنیک، منگنز، آهن، سرب،نیکل، کروم، وانادیم، آلومینیم، مس و تیتانیم در نمونه های خاک کشاورزی(مولفه اول) می تواند نشاندهند منشاء مشترک و ویژگیهای زمین شیمیایی مشابه این عناصر و نبود یا نقش کمتر فعالیت های انسانزاد باشد. از طرفی فاکتور وزنی بالای عناصر نامبرده با آلومینیم و آهن می تواند نشاندهنده نقش مهم هیدروکسیدهای آهن و منگنز و آلومینیم در توزیع و جذب این فلزات در خاک های کشاورزی باشد. فاکتور وزنی بالای کربن آلی و CEC و متوسط عنصر روی، مس، آلومینیم، کروم، وانادیم، نیکل، تیتانیم و آهن در مولفه دوم نشان دهنده نقش مهم پارامترهای ذکر شده در توزیع و جذب این عناصر است. فاکتور وزنی بالای کادمیم و فسفر بیان کننده منشاء مشترک این دو عنصر است. عنصر روی فاکتور وزنی مثبت مشابهی را در بین مولفه های مختلف نشان می دهد که بیانگر منشاء های متفاوت زمین زاد و انسانزاد اینعنصر می باشد. بطور کلی استفاده ازسموم و کودهای شیمیایی و سموم معدنی و فرایندهای خاکزاد می توانند افزایش پتانسیل آلودگی خاک کشاورزی را در استان بوشهر به همرا داشته باشد.

عناصر بالقوه سمناک، آلودگی خاک، تحلیل مولفه اصلی، شاخص زمین انباشت، بوشهر، ایران