سحر قنبری قهفرخی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی آب و فاضلاب پردیس فنی و مهندسی شهید عباسپور،دانشگاه شهید بهشتی
محمدرضا مجدزاده - استادیارپردیس فنی و مهندسی شهید عباسپور دانشگاه شهید بهشتی

به منظور بهره برداری از امکانات بالقوه رودخانه ها، از جمله آبگیری(شرب و کشاورزی)، کشت و کار و فعالیت های اقتصادی، انگیزه های توریستی، مذهبی و سایر کاربری ها، همواره ساخت و سازها و فعالیت ها در حاشیه رودخانه ها انجام میشود که عمدتاً منجر به تعدی به بستر طبیعی و حریم قانونی رودخانه ها در آن نواحی می شود.تغییرات ناشی از بهره وری بر رودخانه ها باعث تغییرریخت رودخانه شده و علاوه بر تاثیر بر حیات رودخانه ها ابعاد دیگری از جمله مسایل اقتصادی، محیط زیستی، حقوق و اجتماعی منطقه را متأثر می سازد.تعیین حد بستر و حریم رودخانه ها درراستای صیانت ازمنابع ملی وکاهش خسارات سیل،امکان حفاظت رودخانه درمقابل دستاندازی واحداث هرگونه تاسیسات غیر مجاز در آنرا فراهم می سازد.با تعیین دبی سیلاب بوسیله نرم افزار HEC-RAS،امکان تحلیل جریان یک بعدی رودخانه ها و محاسبات جریان های پایدار و ناپایدار وجود داردبا استفاده الحاقیه HEC-Georas که امکان لینک مدل HEC-RAS و نرم افزار GIS را فراهم می سازد و میتوان پهنه های سیلگیر و حد حریم و بستر را با دقت بالاتری مشخص کرد. تعیین پهنه سیل وحریم رودخانه دربرنامه ریزی های توسعه بخش کشاورزی،صنعتی وشهری یک منطقه تأثیر بسزایی دارد،ولی متأسفانه در اکثر رودخانه های مهم کشوری این حریم مشخص نیست و یا رعایت نمیشود و هر ساله خسارات قابل توجهی به اهالی وصاحبان تأسیسات مجاور رودخانه ها وارد میشود. علاوه براین مدیریت یکپارچه رودخانه نیزبه دلیل عدم رعایت این حریم مختل می شود. تغییرات پهنه سیلاب باگذشت زمان،وضعیت جانمایی تأسیسات اطراف رودخانه و حریم رودخانه راکه پهنه سیل با دوره بازگشت 25 ساله میباشدتحت تأثیرقرارمی دهد این مقاله در یک مطالعه موردی با استفاده از نقشه های توپوگرافی منطقه، اقدام به تهیه مقاطع عرضی جهت تعیین حریم و بستر رودخانه زنجانرود نموده است و میزان خطر پذیری رودخانه زنجانرود در شهرستان زنجان را از نظر خسارت وارده توسط سیلاب با دوره بازگشت 25 ساله بررسی و نقشه های خطر پذیری منطقه مذکور ایجاد گردیده است.

حریم و بستر، سیلاب، نقشه های خطرپذیری، رودخانه، پهنه های سیل گیر