رنگدانه های کاروتنوئیدی، فراتر از رنگ: پلی بین صنعت غذا و دارو

علاقه به استفاده از غذا-دارو ها (Nutraceuticals) و غذاهای عملگرا (Functional Foods)، پیوسته در حال رشد می باشد و از جمله دلایل این رشد می توان به مواردی همچون افزایش تحقیقات در زمینه شناسایی و تعیین خصوصیات و کارکردهای غذا-داروها و نیز افزایش علاقه عمومی به مصرف انها اشاره نمود. مهمترن دلیل لفزایش تجرات غذاهای عملگرا، جمعیت معاصر و افزایش تمایلات بشر به بالا بردن سطح بهداشت و سلامت خود می باشد. اصطلاح غذا- دارو (Nutraceutical) از ترکیب دو واژه nutrition و pharmaceutical ساخته شده است. با توجه به گزارشات موجود این واژه اولین بار در سال 1979 توسط DeFelice به کار برده شد. غذا-داروها فراورده هایی حاصل از غذا می باشند که به اشکال مختلف وجود داشته دارای مزایای فیزیولوژیکی می باشند و موجب حفاظت بدن مصرف کننده در مقابل بسیاری از بیماریهای مزمن می شوند. در زمینه غذا-داروها تقسیم بندی های فراوانی وجود دارد که هر یک بر اساس یکی از ویژگی های آنها صورت گرفته است. مثلا تقسیم بندی بر اساس منبع آنها (غذایی یا غیرغذایی)، تقسیم بندی بر اساس مکانیسن عمل آنها و یا تقسیم بندی بر اساس طبیعت شیمیایی آنها. یکی از کاملترین انواع تقسیم بندی غذا-داروها، طبقه بندی آنها بر مبنای طبیعت شیمیایی آنها می باشد. گروه های اصلی در این نوع طبقه بندی عبارتند از: 1) مشتقات ایزوپرنوئید. 2) ترکیبات فنولی. 3) اسیدهای پرب و لیپیدهای ساختاری. 4) مشتقات کربوهیدراته. 5) مشتقات آمینواسیدها. 6) میکروب ها. 7) مواد معدنی. ایزوپرنوئیدها و ترپنوئیدها اصطلاحاتی هستند که برای معرفی گروه مشابهی از مولبکول ها مورد استفاده قرار می گیرند. بدون شک این ترکیبات یکی از بزرگ ترین گروه های متابولیت های ثانویه گیاهان می باشند. با توجه به این گستردگی، ترکیبات یاد شده پایه و اساس ساخت بسیاری از غذا-داروهای مشتقاز گیاهان می باشند. در درون این گروه بزرگ، بسیاری از خانواده های غذا-دارویی شناخته شده همانند کاروتوئیدها، توکوفرول ها، توکوترینول ها و ساپونین ها قرار میگیرند. به اعضای این گروه مشتقات ایزوپونوئید گفته می شود که دلیل ان وجود گروه های مولکولی خاصی به نام ایزوپرن در ساختار آنها می باشد. یکی از شناخته شده ترین گروه های غذا-دارویی در این دسته، کاروتنوئیدها هستند که به دلیل مزایای متعددی همچون اثرات آنتی اکسیدانتی بسیار قوی و توانایی در مهار گروه های اکسیژنی فعال و نیز توانایی جذب و مهار اشعه های مضر نور و... در چند سال اخیر در علوم پزشکی بسیار مورد توجه قرار گرفته اند. در این مطالعه به بررسی مزایای کاروتنوئیدها در علوم تغذیه و پزشکی و همچنین پتانسیل استفاده از اشکال مختلف آنها در غذای انسان (همچون پودر جلبک، قرص های مختلف، استفاده از آنها در غنی سازی مواد غذایی مختلف و...) پرداخته شده است. یکی از مهمترین اثرات رنگدانه های کاروتنوئیدی که در مطالعات اخیر نیز به اثبات رسیده است، اثرات ضر سرطانی آنهاست. از جمله عواملی که سبب افزایش توجه صنعت غذا به این مولکول های با ارزش شده است. می توان به توان رنگ دهی آنها به فرآورده های غذایی مختلف به همراه اثرات افزاینده سلامت در آنها اشاره نمود.

کلیدواژه ها:

کاروتنوئید ، غذا-دارو ، غذاهای عملگرا ، Functional Foods ، Nutraceuticals