قنوات داخل شهر فرصت یا چالش (مطالعه موردی: شهر اراک)

اراک در منطقه مرکزی ایران با آب و هوایی خشک و نیمه خشک واقع گردیده است. در این شهر بعلت فقدان منابع آب سطحی، حفر قنات رایج گردیده بطوریکه 17 رشته قنات مورد بهره برداری قرار می گرفته است. مادر چاه و مظهر بعضی از آنها در محدوده شهر قرار دارند. بعضی دیگر مادر چاه و مظهرشان خارج و بالادست شهر بوده و فقط آب خروجی از مظهر آنها به مصرف شرب و کشاورزی شهر می رسیده است. برخی نیز مادر چاه آنها در محدوده شهر ولی مظهرشان در پائین دست می باشد و برای کشاورزی استفاده می شوند قنوات شهر را میتوان به دو دسته دایر و بایر تقسیم نمود. قنوات دایر مورد استفاده در ک شاورزی 9 رشته می باشند. قنوات داری که آب آنها بدون برنامه ریزی بعنوان هدر رفته تلقی می شوند 3 رشته می باشند. قنوات بایر یا نیمه بایر نیز 5 رشته می باشند. آب قنوات دایر که مادر چاههای آنها خارج شهر هستند و فاقد آلودگی میکروبی و شیمیایی هستند حدود 450 لیتر در ثانیه است که می توان آن را در ماههای غیر زراعی به مصارف هری و صنعتی اختصاص داد. برخی قنوات بایر نیز که حوضه آنها در خارج از شهر است را می توان بازسازی نموده و آب آنها را به مصارف م ذکور رساند. قنوات دایر واقع در محدوده شهری زهکش هایی هستند که زه آب ناشی از فاضلابهای خانگی را تخلیه می نمایند و آب آنها دارای آلودگی می باشد. آبدهی آن قنوات مجموعاً 270 لیتر در ثانیه است که می توان با برنامه ریزی اصولی جهت ایجاد فضای سبز در شمال شهر اراک و همچنین به مصرف تغذیه سفره آب زیرزمینی رساند و از پیشروی و گسترش جبهه آب شور کویر میقان جلوگیری به عمل آورد. در این مقاله سعی خواهد شد در صورت امکان ساختار و سابقه تاریخی قنوات بررسی گردد و راهکارهایی جهت استفاده از آب فعلی آنها در جهت توسعه فضای سبز شهری و مصارف بهداشتی و صنعتی ارائه شود.

کلیدواژه ها:

شهراراک ، قنوات اراک ، بافت شهر ، توسعه شهری ، موانع توسعه