امیر سمیعی - کارشناس ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی خمین
سحر خدابخشی - کارشناس ارشد معماری واحد علوم و تحقیقات، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمین

حیاط نقش بسیار تعیین کننده ای در جهت برآوردن نیازهای مادی و معنوی، در خانه های سنتی داشته است و معمولاً بقیه فضاها پیرامون حیاط شکل می گرفته و همواره حیاط به عنوان یک الگوی پایدار در معماری سنتی به شمار می رفته است. طبیعت، زیبائی، معاشرت با اقوام و دوستان و محیطی خلوت، امن، آرام و لاجرم زنده از ویژگی های حیاط های مختلف (اندرونی، بیرونی) است. بنابراین، سازوکار هویت سازی حیاط در این خانه ها برگرفته از الگوهای زندگی انسانی می باشد و در اینجا لازم است الگوهای معماری مرتبط با زندگی را بررسی نمائیم. هدف ازتحقیق دریافت این مهم است که چگونه الگوی حیاط مرکزیدر این دوره و در شهر یزد با کمک عناصر معماری مانند هندسه، تزئینات، جهت گیری، انتظام فضایی، سلسله مراتب و غیره می تواند به عنوان کهن الگو شناخته شود. روش تحقیق در این مقاله به صورت توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای می باشد، روند تحقیق در این مقاله اشمل بررسی حیاط در اقلیم گرم و خشک (نمونه مورد ارزیابی: شهر یزد)، معرفی نمونه هی انتخابی در این شهر و بررسی میدانی در جند خانه و چگونگی شکل گیری حیاط و فضاهای پیرامون آن می باشد. در این راستا جدول هایی جهت نشان دادن این بررسی ها و گونه های حیاط به همراه فرم نمادین آنها ارائه می شود و در انتها نتیجه می شود، کهن الگوی حیاط مرکزی برگرفته از عناصری زنده، پایدار و بی زمان هستند که نه فقط خواسته معمار و آب و هوای گرم و خشک کویر عامل شکل گیری آن، بلکه عواملی اجتماعی همچون اعتقادات فرهنگی- مذهبی، شأن و منزلت اجتماعی صاحب خانه، اقتصاد و ... که خود را در مؤلفه هایی نظیر نماد پردازی، فرم و عملکرد، تاریخ تکامل، مکان گرایی و هویت سازی نشان می دهند، در این راستا سهیم بوده است.

حیاط مرکزی، کهن الگو، الگوی پایدار، هویت، خانه های سنتی