زهرا کاظمی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان (اصفهان)، گروه معماری، اصفهان، ایران
دیهیم تاکی - هیات علمی دانشکده معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان (اصفهان)، گروه معماری، اصفهان، ایران

در گذشته عوامل متعددی در شکل گیری شهرهای اسلامی نقش ایفا می کردند که از آن جمله می توان به موضوع امنیت و بکارگیری عناصر دفاعی در ساخت اینگونه شهرها اشاره کرد. این عناصر سبب می گردید تا لایه هایی دفاعی در اطراف شهرها شکل گیرند که استخوان بندی اصلی آنها را نیز تشکیل می دادند. از جمله لایه های دفاعی اینگونه شهرها عبارتند از: ارگ، شارستان و ربض، که موجب ایجاد نوعی سلسله مراتب امنیتی در اطراف آنها می گردید و توان دفاعی شهرها را به دلیل بهره گیری از این لایه های دفاعی دوچندان می کرد. امروزه نیز با توجه به افزایش تهاجمات جنگی به کشورهای مختلف و مورد آسیب قرار گرفتن شهرها در سراسر جهان، توجه به بحث امنیت و پرداختن به موضوع دفاع شهری در ساخت فضاهای شهری دوران معاصر بسیار مورد اهمیت قرار گرفته است. بر این اساس امروزه معماران و شهرسازان به دنبال راه حلی جهت بالابردن توان دفاعی و امنیتی شهرها می باشند. با توجه به اینکه لایه های دفاعی در گذشته امنیت شهرها را در برابر تهاجمات بالا می برد این سوال مطرح می گردد که با بکارگیری این لایه ها مطابق با شهرسازی دوران معاصر می توان توان دفاعی و امنیت فضاهای شهری را بالا برد؟ از این رو در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و جمع آوری اطلاعات با مراجعه به کتب و مقالات موجود، به بررسی لایه های دفاعی شهرها در گذشته و نحوه بکارگیری آنها در ساخت فضاهای شهری معاصر به جهت بالابردن توان دفاعی و امنیتی شهرها پرداخته شده است.

لایه های دفاعی، شهرهای اسلامی، توان دفاعی، فضاهای شهری معاصر