محمدرضا رضایی - استادیار و عضو هیات علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه یزد
نعمت شاه کرمی - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری
مجتبی فتائی - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری

در ایران اگرچه مشارکت در قالب تعاون، همکاری و همیاری مسبوق به سابقه ای دیرینه است اما این پدیده به مفهوم جدید خود هنوز در کشور نهادینه نشده است. نگاهی به مداخلات صورت گرفته در زمینه روند اجرای طرح های شهری در ایران مبین این واقعیت است که اغلب تجربیات صورت گرفته در فرآیند تهیه و اجرای این طرح ها رویکردی از بالا به پایین و بدون توجه به زندگی و الگوهای رفتاری و مشارکت ساکنین را دنبال کرده است. نوشتار حاضر قصد دارد ضمن تبیین اهمیت نقش شهروندان که عنصر اصلی هویت دهنده به شهر هستند، به ارائه راهکارهایی جهت اهمیت نقش شهروندان در اجرای طرح های شهری، مشارکت آنان در مدیریت شهری، فرایند تصمیم گیری، سرمایه گذاری شهروندان و آگاهی دادن به شهروندان برای اهمیت مشارکت در این طرح ها بپردازد. در کالبد شکافی مفهومی توسعه شهری مشارکتی، امر مشارکت را می توان در سه حوزه مشاهده کرد: مشارکت در شکل گیری قدرت محلی (از مردم)، مشارکت در تصمیم گیری و خط مشی توسعه (با مردم) و مشارکت در اجرای برنامه ها و تحقیق بر مبنای پژوهش توصیفی – تحلیلی و بر پایه ی تجربیات و پژوهش های که در زمان حاضر پیرامون توسعه مشارکتی شهروندان در اجرای طرح های توسعه شهری مطرح گردیده استوار است. در این مقاله سعی گردیده ضمن ارائه مفاهیم و اصول مشارکت به راه حل های تحقق این امر و موانع اجرایی آن پرداخته شود. نتایج نشان می دهد که، روند مشارکتی موفق در اجرای طرح می باید روندی سیستمی، سلسله مند، پویا و از پایین به بالا بوده، که این نوع مشارکت تاثیر زیادی بر اهداف پروژه، پذیرش آن از سوی مردم، کیفیت اجراء و هزینه ی طرح خواهد داشت.

برنامه ریزی، مشارکت، شهروندان، ارزیابی، طرح های توسعه شهری