علیرضا اسلامی - کارشناس ارشد مهندسی آب، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، تهران
علی اکبر عباسی - دکترای عمران آب– مرکز تحقیقات منابع طبیعی و کشاورزی - خراسان رضوی
حسین آثم - کارشناس مهندسین مشاور آساراب
امیر کرجی - کارشناس مهندسین مشاور آساراب

منطقة مورد مطالعه، طرح تغذیة مصنوعی فاروب - رومان در شمال غربی شهر نیشابور از استان خراسان واقع در شمال شرق ایران م ی باشد. این طرح ب همنظور انحراف جریان های سطحی مازاد بر دبی پایه و تغذیة سفر ه های آب زیرزمینی، حفاظ ت نواحی پایین دست رودخانه در برابر سیلاب، بهبود وضعیت منابع آب واستفادة مناسب تر از چاه های محدودة طرح به بهره برداری رسید . اما در زمان کوتاهی پس از بهر ه برداری بر اثر وقوع سیلاب، بخش عمده ای از تأسیسات و سازه های سیستم، آسیب و تخریب گردید . بنابراین با توجه به مشکلات و مسائل ایجاد شده از جنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی عملکرد پروژه مورد بررسی کارشناسی قرارگرفت . در تهیة طرح اصلاح و مرمت پروژه توجه اصلی معطوف به بازبینی مبانی طراحی، اجراء، اصلاح، تعمیر و حفاظت اجزاء تأسیسات و ابنیة بتنی بند ا نحرافی، دهانة آبگیر، کانال انتقال و حوضچ ه های تغذیه مصنوعی گردید . بر اساس ضوابط طراحی اولیه و علیرغم بعضی اشکالات فنی در شرایط موجود، ایجاد تغییرات فاحش در اجزاء سیستم امکان پذیر و مقرون به صرفه نبود . بنابراین به ناگزیر با پذیرش شرایط حاکم بر طرح و اجتناب از صرف هزین ه های بسیار گزاف، سعی گردید تا اولاً عملکرد سیستم تغذیه، ثانیاً ابعاد خرابی های ناشی از سیلابهای معدود به وقوع پیوسته آن هم به فاصلة زمانی کوتاه پس از اتمام عملیات اجرایی، مورد بررسی قرارگیرد . همچنین راهکارهای عملی، طرح بهینة اصلاحی و مرمت اجزا ئی که قابلیت این کار را داشته به گونه ای ارائه شود تا امکان بهر ه برداری هرچه مطلوب تر و اقتصادی تر از تأسیسات را فراهم آورد . بدین منظور بازبینی مطالعات و کنترل مبانی طراحی قبلی، بازدیدهای صحرایی، کنترل نقشه های اجرایی، ژئوتکنیک و مکانیک خاک، عملیات نقشه بردای و نیز آزمایش های نفوذپذیری از جمله بررسی های کارشناسی صورت گرفته م ی باشد. نتایج بدست آمده نشان داد که عواملی چون نامناسب بودن موقعیت آبگیری و جایگاه بند انحرافی از نقطه نظر مهندسی رودخانه، عدم کنترل دبی ورودی به کانال انتقال، سریز و نفوذ جریان آب از دیوارة خاکریز استخرهای تغذیة مصنوعی از جمله علل تخریب تأسیسات و عملکرد نامناسب سیستم بوده اند. دراین خصوص بررسی هیدرولیک جریان درمحل سازه ها در شرایط مختلف با استفاده از نرم افزارهای جانبی، منجر به ارائة طرح های اصلاحی شامل تغییر ابعاد حوضچة آرامش، محدود نمودن دهانة آبگیر و کنترل جریان عبوری، اصلاح ابعاد کانال انتقال اصلی و سرریز جانبی، احداث شی ب شکن درکانال بین حوضچ هها، تغییر وترمیم رقوم تاج خاکری زها و نیز سرریزتخلیه در انتهای کانال برگشت شد.

بند انحرافی، تغذیة مصنوعی، دهانة آبگیر، حوضچة آرامش، سریز جانبی، شیب شکن