علی گران - کارشناس ارشد سازه های هیدرولیکی
محمود فغغفور مغربی - دانشیار گروه عمران دانشکده مهندسی دانشگاه فردوسی مشهد

آب قنوات بلده از طریق کانالی به طول تقریبی 15 کیلومتر به باغها و زمین های باغستان و اسلامیه فردوس می رسد. تاریخچه احداث این قنوات به حدود 600 سال پیش می رسد. مردم محلی باگل آلوده سازی آب، تنها روشی که در آن زمان، وجود داشت، سعی در کاهش اتلاف آب در انتقال به زمین های پایین دست می نمایند. با وجود اینکه قسمت اعظم حلول کامال پوشش دارد، کماکان مردم به گل آلوده سازی مبادرت می ورزند. بر این اساس رد طی یک تحقیق اثرات گل آلوده سازی آب بر روی اتلاف آب کانالها بررسی شد. بدین منظور علاوه بر برداشتهای انجگام شده بر روی کانال انتقال آب بلده، بازه های به طور 215/50 متر از کانالهای آبیاری مزارع تحقیقاتی و 370/40 متر احداثی بر روی زمین طبیعی مجاور بازه انتخابی آماده سازی شد. برای اندازه گیری نشت این کانالها از روش ورودی – خروجی استفاده شد. اندازه گیری دبی نیز با استفاده از سرریزهای استاندارد مستطیلی انجام شد. آزمایش ها شامل عبور آب زلال و گل آلود بود. برخی از نتایج این تحقیق عبارتند از : 1- عمده ترین عامل کنترل نشت در کانالهای خاکی قدیمی لایه سطحی خاک می باشد. 2- با عبور آب گل آلود از کانال احداثی به مدت 8 ساعت، میزان نشت از 15 درصد به 5/5 درصد کاهش یافت. 3- اتلاف آب در کانال احداثی 0/034و درکانال آبیاری مزرعه 0/115 درصد بر متر بود که اهمیت اتلاف آب ازمحلهای ورودی آب به زمینهای کشاورزی در مقابل نشت از بستر کانال را نشان می دهد. 4- میزان نشت کانال بلده در هنگام عبور آب گل الود نسبت به کانال شماره 2 (بازه انتخابی کانال واقعی در مزرعه)، 71 برابر کمتر بود. 5- علیرغم تصورات اولیه، مهمترین تاثیر مثبت گل آلودگی آب قنات بلده در انتقال به زمینهای کشاورزی بستن تمامی درزها و منافذ خروجی آب اعم از منافذ باز مانده زیر دریچه های کشویی و سایرمنافذی که پتانسیل نشت را دارند، می باشد. 6- با توجه به تاریخچه و اطلاعات موجود میتوان اظهار داشت که هدف گل آلوده سازی آب در طول زمان تغییر کرده، به طوری که در گذشته، هدف کاهش نشت در اثر ایجاد لایه گرفته و حفاظت این لایه بوده ولی کاهش نشت منفذی مهمترین هدف گل آلودگی در زمان حال می باشد.

اندازه گیری دبی ، بلده روش ورودی - خروجی ، قنات ، گرفتگی منافذ خاک ، گل آلوده سازی ، نشت