تقی قاسمی خادمی - کارشناس ارشد معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی واحد استان اردبیل

برابر بررسی های انجام شده، سه گونه از آهو در ایران وجود دارد که شامل آهوی ایرانی (Gazella subgutturosa)، آهوی جبیر (Gazella bennetti) و آهوی کوهی (Gazella gazelle) می باشند. آهوی ایرانی یا آهوی گواتردار فراوان ترین گونه آهو در ایران بوده است ولی متأسفانه در سال 2008 به لیست گونه های جانوری آسیب پذیر و در معرض IUCN پیوسته است. این گونه در 15 منطقه حفاظت شده ایران وجود دارد که در بین آن ها پناه گاه حیات وحش موته یکی از بزرگ ترین جمعیت های آهوی ایرانی وابسته به زیستگاه های طبیعی را در برمی گیرد. مطالعه ناحیه سیتوکروم b در تعدادی از نواحی حفاظت شده این گونه نشان داده است که همه آن ها متعلق به جمعیت خالص آهوی ایرانی بوده ولی آهوهای ساکن در زیستگاه های مختلف به میزان قابل توجهی متمایز از همدیگر می باشند. نتایج مطالعات بیومتریک جمجمه نشان دهنده آن است که آهوهای زاگرس شرقی و زاگرس غربی ایران متمایز از هم می باشند. آهوی ایرانی از نظر تغذیه نیز بیش تر از گیاهانی با میزان پروتئین بالا استفاده می نمایند. آهوی هندی یا جبیر گونه دیگر آهو در ایران است که از جمله گونه های حفاظت شده و در معرض انقراض کشور بشمار می رود. متأسفانه تاکنون در مورد وضعیت گونه ای آن اختلاف نظر وجود داشته و بهمین دلیل در لیست IUCN قرار نگرفته است. اما در مجموع شواهد مورفولوژیکی و مولکولی مستدلی مبنی بر این که این جانور متعلق به گونه (Gazella bennetti) می باشد، وجود دارد. این گونه شباهت زیادی با آهوی ایران داشته ولی از نظر جثه کوچک تر از آن می باشد. لازم بذکر است که سه زیرگونه از آهوی جبیر در ایران شناسایی شده است. آهوی کوهی گونه دیگری از آهوهای ایران است که در رنگ آمیزی بدن نیز تمایز بیش تری نسبت به گونه های دیگر نشان می دهد. تنها زیست گاه این گونه در ایران جزیره فارور خلیج فارس بوده و نام علمی زیرگونه ایرانی آهوی کوهی در ایران G.gazelle dareshurii می باشد. در مجموع در حال حاضر سه گونه ارزشمند آهوهای ایران نیازمند حمایت و حفاظت جدی می باشند تا از انقراض این ذخایر ارزشمند زیستی کشور جلوگیری بعمل آمده و برای نسل های آتی حفظ گردند.

آهوی ایرانی،آهوی جبیر،آهوی کوهی،حفاظت انقراض