امید محمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
غفار کیانی - استادیار گزوه اصلاح نباتات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
نادعلی باقری - استادیار گزوه اصلاح نباتات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

در این تحقیق ویژگی های زراعی هفت رقم برنج و دوازده هیبرید حاصل از تلاقی سه لاین نر عقیم (نداA،نعمتAو چمپا A) با چهار تستر(پویا، R2، R9 و IR50) در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در دو تکرار به روش لاین در تستر مورد ارزیابی قرار گرفت. صفات مورد بررسی عبارتند از روز تا 50% گلدهی، ارتفاع بوته، تعداد پنجه باروز، تعداد کل دانه در خوشه، تعداد دانه پر در خوشه، تعداد دانه پوک در خوشه، طول دانه، عرض دانه، وزن هزار دانه و عملکرد تک بوته می باشد. از داده های حاصل از صفات مورد بررسی جهت تجزیه واریانس برای تعیین تفاوت های موجود بین ژنوتیپ ها استفاده شد. نتایج نشان داد (جدول 1) که بین ژنوتیپ ها برای کلیه صفات مورد بررسی بجز صفت عرض دانه تفاوت های معنی داری (در سطح 1%) وجود دارد. وجود این تفاوت معنی دار در بین ژنوتیپ ها (والدین به هیبریدها) نشان دهنده وجود تنوع ژنتیکی کافی برای بهبود صفات می باشد. در ادامه مجموع مربعات ژنوتیپ ها به مجموع مربعات والدین، والدین در مقابل تلاقی ها و تلاقی ها شکسته شد که اثر والدین برای کلیه صفات بجز تعداد دانه پوک و عرض دانه معنی دار شد. اثر والدین در مقابل تلاقی ها به جز برای عرض دانه، تعداد کل دانه، وزن هزاردانه و عملکرد برای سایر صفات معنی دار بود. مجموع مربعات تلاقی ها به اجزاء لاین ها، تسترها و لاین ×تستر شکسته شد که لاین ها برای کلیه صفات بجز تعداد دانه پوک، وزن هزار دانه و عرض دانه دارای تفاوت معنی دار بودند در حالی که تفاوت تسترها برای کلیه صفات بجز تعداد دانه پوک، وزن هزاردانه و عرض دانه دارای تفاوت معنی دار بودند در حالی که تفاوت تسترها برای کلیه صفات به جز تعداد دانه پر، تعداد دانه پوک، عرض دانه و طول خوشه معنی دار بود. اثر متقابل لاین×تستر برای تعداد ارتفاع، تعداد پنجه بارور در بوته، تعداد دانه پر، تعداد دانه پوک و وزن هزاردانه معنی دار بود. از بین تسترها نداA و نعمت A از بین لاین ها R2، R9 و IR50 بر اساس GCA به عنوان بهترین والدین برای بهبود عملکرد شناخته شدند. از هیبریدها نداR2×A، نعمت R2×A، ندا R9×Aندا IR50×A، نعمت IR50×A، چمپا R2×A و چمپا A × پویا بر اساس SCA به عنوان بهترین هیبرید برای بهبود عملکرد شناخته شدند. واریانس قابلیت ترکیب پذیری عمومی α2 GCA برای تمامی صفات بجز صفت عملکرد تک بوته بیشتر از واریانس قابلیت ترکیب پذیری خصوصی 2SCAα بود که نشان دهنده اهمیت بیشتر اثرژن افزایشی برای این صفات بود.

لاین در تستر، وراثت پذیری ، پیشرفت ژنتیکی ، قابلیت ترکیب پذیری عمومی و خصوصی