مصطفی باقلانی
فریدون شیروانی

ریسک در پروژه ها یک وضعیت یا رویداد غیر قطعی، اجتناب ناپذیر و مربوط به آینده است، که اگراتفاق بیفتد حداقل بر یکی از اهداف پروژه تاثیر می گذارد. اهداف می توانند محدوده، زمان، هزینه و کیفیتباشند. بر این اساس می توان گفت مدیریت ریسک یک فاکتور کلیدی در موفقیت پروژه است. در منابع و کتابهای مختلف چندین مدل برای مدیریت ریسک پروژه تعریف شده است. در ویرایش چهارم سال 8002استاندارد PMBOK مدیریت ریسک پروژه شامل فرآیند های برنامه ریزی، شناسایی ریسک ها، تحلیل کیفی، تحلیل کمی، برنامه ریزی پاسخ های ریسک، نظارت و کنترل ریسک است. برنامه ریزی پاسخ های ریسک،فرآیند تعیین گزینه ها و اقدامات مختلف جهت افزایش یا بهره برداری از فرصت ها و کاهش یا حذف تهدید های مربوط به اهداف پروژه است. این فرآیند پس از فرآیند تحلیل کیفی و تحلیل کمی ریسک انجام می شود .(PMBOK,2008 ) بسیاری از سازمانها جهت رسیدن به نتایج قابل قبول سعی می کنند تا شناسایی و ارزیابی ریسک های مناسب را مدیریت کنند اما مشکل اغلب از مرحله بعد، یعنی چگونگی برنامه ریزی برایپاسخگویی به ریسک ها شروع می شود. این شاید مهمترین مرحله از فرآیند مدیریت ریسک باشد، زیرا پاسخ های اثر بخش مستقیما موفقیت پروژه را تحت تاثیر قرار می دهند. (Hillson,1999 ) به طور کلی، اگر چه توافق کلی براین است که توسعه برنامه های پاسخگویی به ریسک یک اصل مهم در مدیریت ریسک پروژه است، اما راه حل های کمی در این زمینه پیشنهاد شده است و فرآیندهای مورد پذیرش ، مدل ها یا ابزارهای انتخاب به صرفه یا کارآمد درمورد پاسخگویی به ریسک ها وجود ندارد. (Wang & Hsu,2008 ) در پروژه های عمرانی وقوع ریسک های پروژه ای بر عملکرد زمان هزینه و کیفیت پروژه تاثیر گذارند برخی از این از این ریسک ها ماهیتا به سازمان های عامل پروژه مرتبط بوده و تنها آنها مسئولیت مدیریت آنهارا برعهده دارند در حالی که سایر موارد به شکل نزدیکی وابسته به محیط اقتصادی، اجتماعی، تکنولوژیکی و سیاسی هستند که شرکتها در آن فعالیت می کنند. به نظر می رسد که پروژه های عمرانی از موارد ساده گرفته تا موارد پیچیده تر مثل ساخت نیروگاه های هسته ای، فعالیت های حفظ محیط زیست، ساخت زیر ساخت های حمل و نقلی و سکوهای نفت و گاز با تغییرات بسیاری در مقادیر برنامه ریزی شده به علت وقوع برخی ریسکها روبرو هستند. برخی از محققین براین باورند که اعتبار پروژه های عمرانی به دلیل عدول از زمان و هزینه مقرر به شدت خدشه دار شده است. (Raftery,1994 ) . بنابراین ضرورت توجه به شناسایی و ارزیابی پاسخ های مرتبط با ریسکهای پروژه جهت انتخاب پاسخ های مناسب جهت کاهش انحرافات نامساعد از هزینه،زمان و کیفیت پروژه های عمرانی ضروری است. بنابراین در این تحقیق سعی بر آن است که یک مدل چند معیاره فازی جهت ارزیابی ریسک ها و پاسخ های مربوط به آنها طراحی شود